Elisabet I.a Errusiakoa
- Artikulu hau Errusiako tsarinari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Elisabet erregina (argipena)».
Elisabet Petrovna edo Elisabet I.a Errusiakoa (Kolomenskoe, 1709ko abenduaren 29agreg./abenduaren 18ajul. -San Petersburgo, 1762ko urtarrilaren 5agreg./1761eko abenduaren 25ajul.) Errusiako enperatriza izan zen, Petri I.a Errusiakoa eta Katalina I.a Errusiakoaren bigarren alaba. Bere heriotza Brandeburgo leinuaren miraria bezala ezagutzen da.
| Elisabet I.a Errusiakoa | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
1741eko azaroaren 25a - 1761eko abenduaren 25a ← Ivan VI.a Errusiakoa - Petri III.a Errusiakoa →
| |||||
| Bizitza | |||||
| Jaiotza | Kolomenskoie, 1709ko abenduaren 29a | ||||
| Herrialdea |  Errusiar Inperioa Errusiar Tsarerria | ||||
| Lehen hizkuntza | errusiera | ||||
| Heriotza | San Petersburgo, 1762ko urtarrilaren 5a (52 urte) | ||||
| Hobiratze lekua | San Petersburgoko katedrala | ||||
| Familia | |||||
| Aita | Petri I.a Errusiakoa | ||||
| Ama | Katalina I.a Errusiakoa | ||||
| Ezkontidea(k) | Alexey Razumovsky (en)  (1750 - | ||||
| Bikotekidea(k) | ikusi
| ||||
| Anai-arrebak | ikusi
| ||||
| Leinua | Romanov dinastia | ||||
| Hezkuntza | |||||
| Hizkuntzak | errusiera italiera alemana frantsesa | ||||
| Jarduerak | |||||
| Jarduerak | monarka, politikaria eta aristokrata | ||||
Parte-hartzailea
| |||||
| Jasotako sariak | |||||
| Sinesmenak eta ideologia | |||||
| Erlijioa | kristautasun ortodoxoa | ||||
  | |||||
 | |||||
Haurtzaroa eta gaztaroa aldatu
Petri I.a Errusiakoa semerik izan gabe hil zenean bere oinordekoari buruzko iritzia oso banatua zegoen. Bere aita Katalina I.a Errusiakoaren erregealdian Elisabet tsarevnarentzat zenbait ezkongai bilatu ziren, horien artean une horretan Frantziako dofina zen eta beranduago Luis XV.a izenarekin errege izango zena. Hala eta guztiz ere, Elisabetek ez zuen ezkongai egokirik aurkitu, eta handik gutxira bere ama hil zen. Hala, Elisabeten iloba zen Petri II.a Errusiakoa tronuratu zen. Tsar nerabe eta ezegonkor honen agintaldian, Elisabetek postu on bat izan zuen bere ilobak zion maitasun handiagatik (harreman sexualak ere izan zituztela uste da). Gaztea zen garai horretan, Elisabet gazte eder eta itxura onekoa zela esaten da, errusiar herriak oso maite zuena, Petri I.a Errusiakoaren alaba bezala. Hala, Petri II.a 1730eko urtarrilean hil ondoren, iritzia berriz zatitu zen Petriren alaben aldekoen eta honen anaiordea zen Ivan V.a Errusiakoaren alaben aldekoen artean. Azkenik, Ana Ivanovna tronuratu zen, Ivan V.aren bigarren alaba, erregina bihurtzeko aukera gutxien zituenetako bat ere bazena.
Ana Errusiakoaren agintaldian, Elisabet bizitza publikotik erretiratu zen, bizitza landatar eta lasai batera, ezkontzea lortu ez izanagatik zapuztua. Lehen uneetan, Ana tsarinak harreman adiskidetsu bat izan zuen bere lehengusinarekin, hau tsarevna inperiala zen heinean bere behar guztiak aseak izan zitzan arduratuko zela aginduz. Hala eta guztiz ere, herriak Elisabet oso maite zuela ikusirik, lodi eta geroz eta itsusiago zegoen tsarinak ez zuen edertasun gaztea zuena, Ana Errusiako berehala arduratu zen inperioaren etorkizuna ziurtatzeaz. Horretarako, gortera bere iloba Ana Leopoldovna etorrarazi zuen. Isabel tronurako oinordekotzan atzean geratzeaz arduratuz, Ana I.ak bere erregealdia burdinazko eskuz jarraitu zuen, eta oinordeko bezala bere ilobaren seme txikia izendatu zuen, Ivan VI.a Errusiakoa tsarra bihurtuko zena, haurraren amak zuzendutako erregeordetza bat eratuz. Elisabetek bere buruari ezarritako erbestean jarraitzen zuen. Villa landatar alai batean biziz, tsarevnak Aleksei Razumovski nekazariarekin maitasun harreman bat zuen. Asko ziren isilpean Elisabeten tronuratzeko eskubideak defendatzen zituztenak, erregeordea eta bere inguruko jendea murgilduta zegoen iskanbilen aurrean. Elisabetek San Petersburgotik egiten zituen ibilaldietan, zaldiz edo gurdi irekian, askok inongo lotsarik gabe laudatzen zuten, eta laster hasi ziren gertatzen hiriburuko kuarteletan goiko ofizialek zuzendutako azpijokoak, Ana Leopoldovna erregeordeak armadari zion mespretxuagatik nahigabetuta.
.jpg)
Ana Ioánnovna enperatrizaren urte bihurrietan, Isabel nahasmenean murgilduta bizi izan zen, Gorte inperialean antolatutako festetan printzesa ederra dantzan ikusten zuen emakume tiraniko, lodi eta zahartuaren aurrean. Traizio bidez exekutatua izango zen beldurra Isabelen buruan biraka zebilen urte haietan, eta gero eta obsesionatuago zegoen. Beraz, zarina hil zenean eta bere iloba, Ana Leopoldovna, Ivan VI.aren erreginaorde bihurtu zenean, Isabelek zerabilen gairik neketsuena planteatu zuen: aitaren tronua bere gain hartzea.
Jauregiko iraultza 1741 aldatu
Ana Ioánnovna lehengusinaren erregealdian (1730-1740) eta Ana Leopoldovnaren erregeordearenean (Ivan VI jaioberriaren izenean, zerga handiek eta arazo ekonomikoek markatutako garaian), Isabelek aliatuak bilatu zituen gortekoen artean. Gertaerek gobernu ahul eta ustela suntsitzen lagundu zuten.
Pedro Handiaren alaba zenez, babes handia zuen guardiako erregimentuetan. Isabelek sarritan bisita egiten zien erregimentu horiei, eta ekitaldi bereziak antolatzen zituen ofizialekin. Hain zuzen, seme-alaben amabitxia izatera iritsi zen. Haren ontasunak saria jaso zuen, 1741eko azaroaren 25eko gauean, boterea Aurreobrazhenski erregimentuaren laguntzarekin bereganatu zuenean.
Erregimentuaren egoitzara soinekoaren gainean koraza metaliko batekin iritsi zenean, eta zilarrezko gurutze bati eutsita, zera adierazi zuen: "Nori zerbitzatu nahi diozue? Niri, berezko subiranoari edo herentzia lapurtu didatenei?» Tropak Neguko Jauregirantz joan ziren, eta han harrapatu zituzten enperadore gaztea, haren gurasoak eta Munnich von kondea, komandantea. Kolpe ausarta izan zen, odolik isuri gabe gertatu zena. Isabelek hitz eman zuen enperatrizera iristen bazen, ez zuela inoiz heriotza-zigorrik sinatuko, bere bizitzan zehar izan zuen promesa ezohikoa eta bete zuena. Isabel Dormición katedralean autokoronatu zen 1742ko apirilaren 25ean.
33 urterekin, ezagutza gutxirekin eta Estatuko gaietan esperientziarik gabe, inperio handi baten buru bihurtu zen bere bizitzako garai kritikoenetako batean. Isabel I.aren aldarrikapenak erakutsi zuen zergatik eraman zuten Errusia hondamendira aurreko erregealdiek: «Errusiar herri ainuri egiten zuen bikia fede kristauaren etsaien azpian, baina berak, atzerriko zapalkuntza degradatzailetik askatu zuen»[1]
Errusian kontseilari alemanak ziren nagusi, eta Isabelek erbesteratu egin zituen, besteak beste, Heinrich Ostermann, Burkhard von Munnich eta Carl Gustav Lowenwolde..[1]
Zorionez, bai beretzat bai Errusiarentzat, baita akats guztiekin ere (adibidez, hilabete batzuk behar izaten zituen dokumentuak sinatzeko),[2] Gobernuaren kontuei dagokienez, aitarengandik zerbait jaso zuen. Haren iritzi zorrotzak eta ukimen diplomatikoak ere Pedro Handia gogorarazten zuten. Aitak sartutako erreforma garrantzitsuek ez zuten eraginik izan klase nagusien pentsamenduan.[3]Isabelek gerora Katalina II.ak amaituko zituen erreformen oinarriak ezarri zituen.[3]
Bestúzhev-en politika aldatu
Ministro Kontseiluaren sistema, Ana enperatrizaren aldekoa, sailetako buruekin Senatuak ordeztu ondoren, Pedro Handia enperadorearen garaian bezala, subirano berriaren lehen lana Suediarekin izandako eztabaida konpontzea izan zen.
. 1743ko urtarrilaren 23an hasi ziren negoziazioak, eta otsailaren 7an sinatutako Aboko Itunean amaitu ziren. Suediak Finlandiaren hegoalde osoa utzi zion Errusiari Kimene ibaiaren ekialdean, eta, ondoren, bi herrialde horien arteko muga bihurtu zen. Tratatuaren xedapenetan Villmanstrand eta Fredrikshamn gotorlekuak ere sartzen ziren.
Garaipen hori kantziler berriaren, Alekséi Bestuzkhev-Riuminen, trebetasun diplomatikoari esker gertatu zen. Hala ere, haren politika ezinezkoa zatekeen Isabelen laguntzarik gabe, hark Kan-enpo Arazoetako buru jarri baitzuen tronura igo eta berehala.[4]
Este triunfo se debió a la habilidad diplomática del nuevo vicecanciller, Alekséi Bestúzhev-Riumin. No obstante, su política habría sido imposible sin el apoyos de I[4]sabel, que lo colocó al frente de Asuntos Exteriores inmediatamente después de haber subido al trono. Bestuzkhev gobernuaren alderdi antifrankprusiarraren ordezkari izan zen eta bere helburua aliantza angloaustrorrusa lortzea izan zen, garai hartan Errusiarentzat onuragarria zena. Horren ondorioz, Lopujináren konspirazioa eta Federiko II. Handiaren eta Frantziako Luis XV.aren beste saiakera batzuk egin ziren Bestúzhev-engandik libratzeko (Errusiako gortea Isabelen erregealdiaren lehen urteetan intrigazko amubide baten erdian kokatuz).
Bestuzkhevek, ordea, Isabelen laguntza jaso zuen, karguan mantendu baitzuen.[4] Bere talentu diplomatikoak, 30.000 gizonez osaturiko tropa laguntzaile errusiarrak Rhin-era bidaltzearen babespean, asko bizkortu zituen bake-negoziazioak, eta 1748ko urrian amaitu zen Akisgraneko Ituna sinatuta.
Bere irmotasunari esker, Bestuzkhevek Suediako istilutik askatzea lortu zuen, eta enperatrizea Vienako eta Londresko gorteekin adiskidetu zuen, eta Errusiari aukera eman zion Polonian, Turkian eta Suedian modu eraginkorrean berresteko eta Prusiako erregea isolatzeko, aliantza gogorrak egin behar izan baitzituen. Isabelen etengabeko laguntzarik gabe ez zatekeen horrelakorik gertatuko, inplizituki berarengan konfiantza izan baitzuen, kantzilerraren etsai ugarien intsinuazioak gorabehera (gehienak, enperatrizaren lagun pertsonalak).
1758ko otsailaren 14an, Bestuzkhev kargutik kendu zuten. Errusiako etorkizuneko Katalina ii.ak honela idatzi zuen: «Bere kondekorazio eta titulu guztiak kendu zizkioten, inperioko lehen zaldunak zein delitu edo urraketa egin zituen argituko zuen arimarik gabe, eta bere etxera preso gisa bidali zuten»[5]
Bestuzkhev ez zioten inoiz egotzi zigorra justifikatzen zuen delitu espezifikorik. Antza denez, kantzelaria enperatrizaren, haren oinordekoaren eta haren emaztearen arteko liskarra sortzen saiatu zela. Bestuzkhev hondamendira eraman nahi zutenak bere aurkariak ziren: Shuvalov,-tarrak Mijaíl Illariónovich Vorontsov eta Austria eta Frantziako enbaxadoreak.[6]
Oinordekoa aldatu
Ezkongabe eta seme-alabarik gabeko subirano gisa, nahitaezkoa zen Isabelek oinordeko legitimoa aurkitzea, Románov-en jarraipena ziurtatuko zuena. Azkenik, bere iloba Pedro aukeratu zuen, nahiz eta berak jakin Ivan VI.a izenekoq, Schlisselburgen gotorlekuan preso eta isolatuta zegoena, arrisku handia zela tronurako.
Bera Ivanen aldeko estatu-kolpearen beldur zen, eta dokumentuak, txanponak eta kargugabetzea gogoraraz zezakeen beste edozer suntsitzen hasi zen. Halaber, ihes egiten saiatuz gero, Ivan berehala exekutatzeko agindua eman zuen. Katalina II.ak agindua berretsi egin zuen eta, ihes-saiakera gertatu zenean, Iván hil eta ezkutuan lurperatu zuten gotorlekuaren beraren barruan.[7]
Pedro gazteak ama galdu zuen, Ana Petrovna dukesa handia, hiru hilabete baino ez zituenan, eta aita, 11 urte zituela. Isabelek iloba San Petersburgora gonbidatu zuen, 1742ko azaroaren 17an eta oinordeko izendatu zuen.[8] Halaber, tutore errusiarrak izendatu ziren etorkizuneko tsarraren hezkuntza zaintzeko. Dinastiaren etorkizuna aseguratuta ikusteko irrikaz, Isabelek Anhalt-eko Sofia Federica printzesa hautatu zuen ilobaren emaztegai gisa.
Asimismo, se nombraron tutores rusos para cuidar de la educación del futuro zar. Ansiosa por ver el futuro de la dinastía asegurado, Isabel escogió a la princesa Sofía Federica de Anhalt como prometida de su sobrino. Fede ortodoxoa bihurtzean, Sofiak Katalina izena hartu zuen, Isabelen amaren omenez. Ezkontza 1745eko abuztuaren 21ean egin zen eta oinordekoa, Pablo I.a 1754ko irailaren 20an jaio zen.[9]
Al convertirse a la fe ortodoxa, Sofía recibió el nombre de Catalina, en homenaje a la madre de Isabel. La boda se celebró el 21 de agosto de 1745 y el heredero, el futuro Pablo I nació el 20 de septiembre de 1754.[9] Pablo I.aren benetako aitatasunari buruzko espekulazioak daude; izan ere, iradokitzen da ez zela Pedro III.aren semea, Serguéi Saltykov izeneko gazte ofizial batena baizik, Katalinak Isabelen baimenarekin harekin harremana izanda.[10]
Hala ere, Pedrok ez zuen inoiz aitatasunaz zalantzarik izan, ez baitzuen interes handirik jarri.[11]Hala ere, Isabelek interes handia zuen haurrarengan, Pablo amarengandik urrundu eta oinordekoaren ama gisa jarduteko.[11]Enperatrizak emaginari agindu zion Pablo jaio berria hartu eta berari jarraitzeko. Katalinak ez zuen semea hilabete baino gehiagoan ikusi, eta harekin harreman labur bat izan zuen bataioan.[12]Handik sei hilabetera, Isabelek semea berriz ikusteko baimena eman zion Katalinari. Haurra Estatuaren eskumen bihurtu zen edo, adiera zabalagoan, Estatuaren jabetza.[12]
Zazpi Urteko Gerra aldatu
.jpg)
Zazpi Urteko Gerra izan zen azken garaiko gertakari nagusia. Isabelek uste zuen Westminsterreko Ituna, 1756ko urtarrilaren 17koa (Britainia Handiak Prusiarekin bat egin zuen Hanoveko Hauteslea defendatzeko helburu bakarrarekin), guztiz kontrakoa zela Britainia Handiaren eta Errusiaren arteko aurreko konbentzioekiko. Gainera, Isabelek Prusiari egiten zion oposizioa Prusiako Federiko II.ari zion antipatia pertsonalagatik ere bazen.[13]
Ez Tsárskoye Selon 1757ko irailaren 19an hasi zen zarinaren gaixotasun larriak, ez 1758ko otsailaren 14an Bestuzkhev erori izanak, ez San Petersburgon atzerriko zenbait boterek gerraren aurrerapenean eta 1759ko abuztuaren 12ko Kunersdorfeko batailan izandako prusiar porrotean eragin zuten. Azkenik, Federico aurri-zorian jarri zuen.[14]
Ni la grave enfermedad de la zarina, que empezó con un desmayo en Tsárskoye Seló el 19 de septiembre de 1757, ni la caída de Bestúzhev el 14 de febrero de 1758, ni las intrigas de varios poderes extranjeros en San Petersburgo interfirieron en el progreso de la guerra y en la aplastante derrota prusiana en la batalla de Kunersdorf el 12 de agosto de 1759.[14] Finalmente, llevó a Federico al borde de la ruina.
1760ko maiatzaren 21ean beste akordio bat sinatu zen errusiarren eta austriarren artean, eta ez zitzaion inoiz horren berri eman gorteari, Ekialdeko Prusia Errusiari bermatzen baitzion gerraren gastuengatiko kalte-ordain gisa. 1760ko kanpainaren porrotaren ondorioz, Aleksandr Buturlín konde gidatuta, Versaillesko gorteak, 1761eko urtarrilaren 22ko gauean, agiri bat aurkeztu zuen San Petersburgoko gortean. Agiri horretan esaten zen Frantziako erregeak, bere domeinuen baldintzen arabera, bakea nahi zuela.
Aldi berean, Isabelek gutun sekretu bat bidali zion Luis xv.ari, eta bertan beste aliantza bat sinatzea proposatu zion, aurreko itunak baino esplizituagoa baina Austriaren ezagutzarik gabe. Isabelen helburua, negoziazio zoragarri horretan, Frantzia eta Britainia Handia adiskidetzea zen, Frantziako indar guztiek Alemaniako gerran egindako ahaleginaren truke.
Proiektu hori hondoratu egin zen, Luis XV.ak inbidia handia baitzuen Ekialdeko Europan Errusiak gero eta eragin handiagoa zuelako eta Ate Gorena iraintzeko beldur zelako. Azkenik, egun bat finkatu zen bake-negoziazioak hasteko, eta bitartean, Prusiaren aurkako gerrak ausardiaz jarraitu behar zuen. 1760an, errusiar zutabe arin batek hartu zuen Berlin.[14] Errusiako garaipenek arrisku larrian jarri zuten Prusia.[14]
1761eko kanpaina ia aurreko urtekoa bezain frustragarria izan zen. Federico trebea izan zen defentsan eta Kookobrel gotorlekuaren harrapaketan, 1761eko Gabon egunean, errusiar garaipen bakarra. Hala ere, Federico oso larri zebilen. 1762ko urtarrilaren 6an, Carlos Guilherme von Finckenstein kondeari idatzi zion: «Orain, nire ilobarentzat nire lurraldearen zatiren bat gorde behar diogu, gure etsaien berotasunetik salbatzeko».
La campaña de 1761 fue casi tan frustrante como la del año anterior. Federico fue hábil actuando a la defensiva y la captura de la fortaleza de Kołobrzeg el día de Navidad de 1761, la única victoria rusa. Sin embargo, Federico estaba pasando grandes apuros. El 6 de enero de 1762, escribió al conde Carlos Guilherme von Finckenstein: «Tenemos que pasar ahora en preservar para mi sobrino algún pedazo de mi territorio que consigamos salvar de la avidez de nuestros enemigos» Hamabost egun geroago, ordea, Fernando de Brunswick printzeari idatzi zion: «Zerua argitzen hasi zen. Balioa, lagun hori. Berri handi bat jaso berri dut». Jaso berri zuen albistea Brandenburgoko Etxeko Miraria, Isabel I.aren heriotza, 1762ko urtarrilaren 5ean gertatu zen.[14]
Zarinaren gortea aldatu
Isabelen erregealdian, Errusiako gortea Europako ederrenetako bat izan zen. Atzerritarrak harrituta geratzen ziren luxuzko dantzekin eta maskarekin. Zarina dantzari gisa zituen abileziez harro zegoen eta jantzi dotoreenak erabiltzen zituen. Gortesauek erabilitako arropa eta apaingarrien estiloak arautzen zituzten dekretuak eman zituen.
Inork ez zuen subiranoaren orrazkera bera eramateko baimenik. Isabelek hamabost mila jantzi zituen dantzarako, milaka zapata pare eta zetazko galtzerdi kopuru mugagabea. Gortearekiko maitasuna izan arren, Isabel oso erlijiosoa zen. Komentuak eta elizak bisitatzen zituen eta ordu asko ematen zituen elizan. Elizako lurrak desakralizatzeko lege bat sinatzera deitu zutenean, berak esan zuen:
«Egin nahi duzuena nire heriotzaren ondoren. Nik ez dut hau sinatuko.»
Iristen ziren atzerriko liburu guztiak elizako zentsoreak onartu behar zituen. Vasili Kliuchevskik «emakume errusiar atsegin eta azkarra, baina desordenatua» deitu zion, eta «Europako joera berriak eta tradizio nazional irmoak» konbinatzen zituena.
Heriotza aldatu
1750aren amaieran, Isabelen osasuna okerrera egiten hasi zen. Zorabio batzuk jasan zituen eta agindutako botikak hartzeari uko egin zion, baina «heriotza» hitza bere aurrean erabiltzea debekatu egin zuen. Hiltzen ari zela jakin zuenean, Isabelek bere azken indarrak erabili zituen konfesatzeko, hilzorian zeudenen otoitza egiteko bere aitortzailearekin, eta berarekin batera eduki nahi zituen pertsona gutxi batzuei agur esateko, Pedro eta Catalumilski eta Alekséi konteak.
Azkenik, 1762ko urtarrilaren 5ean, zarina hil egin zen. 1762ko otsailaren 3an, San Pedro eta San Pabloko katedralean ehortzi zuten, sei astez hileta-errituak egin ondoren.
| Aurrekoa Ivan VI.a Errusiakoa |
Errusiako tsarra 1741-1762 |
Ondorengoa Petri III.a Errusiakoa |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Elisabet I.a Errusiakoa  |
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b Antonov, Boris: Russian Tsars, p. 106.
- ↑ Antonov, Boris: Russian Tsars, p. 107.
- ↑ a b The Evolution of Russia, Otto Hoetzsch, p. 83.
- ↑ a b c Coughlan, Robert: Elizabeth and Catherine, p. 57.
- ↑ Catherine the Great, Virginia Rounding, pp. 118-119.
- ↑ Catherine the Great, Virginia Rounding, p. 119.
- ↑ Antonov, Boris: Russian Tsars, p. 103.
- ↑ Antonov, Boris: Russian Tsars, p. 110.
- ↑ a b Antonov, Boris: Russian Tsars, p. 119.
- ↑ Coughlan, Robert: Elizabeth and Catherine, p. 108.
- ↑ a b Coughlan, Robert: Elizabeth and Catherine, p. 111.
- ↑ a b Coughlan, Robert: Elizabeth and Catherine, p. 112.
- ↑ Antonov, Boris: Russian Tsars, p. 107.
- ↑ a b c d e Hoetzch, Otto: The Evolution of Russia, p. 93.
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q130752
Multimedia: Elizabeth of Russia / Q130752
