Edna Paisano
| Edna Paisano | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotza | Sweetwater (Idaho), 1948 |
| Herrialdea |  Ameriketako Estatu Batuak |
| Heriotza | 2014ko irailaren 3a (65/66 urte) |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Washingtongo Unibertsitatea |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | soziologoa eta demografoa |
Edna Paisano (Sweetwater, AEB, 1948 - Lewiston (Idaho), 2014ko irailaren 3a) gizarte-langile, matematikari eta soziologo estatubatuarra zen.[1]
Matematikaren ezagutzan eta aplikazioan nabarmendu zen, batez ere estatistikan, bere herrialdeko erroldetan komunitate indigenaren presentzia hobetzeko ekintzetarako.
Biografia aldatu
Nez Percé indiar erreserban jaio zen Edna, Sweetwaterren, Idahon, 1948an.[1]
Haurtzaroa leku horretan igaro zuen, eta bertako ohiturak eta landa-jakintzak ikasi zituen. Lapwaiko eskolan hasi zenean, ikasleen erdiak indiar estatubatuarrak ziren eta besteak zuriak. Ednak kirolak maite eta praktikatzen zituen, matematika zuen ikasgairik gogokoena.[2]
Ama hezkuntza bereziko irakaslea zen, arlo horretan jardun nabarmena izan zuen eta Ednak bere eredua jarraitu eta unibertsitatera joan nahi zuen.
Prestakuntza aldatu
Washingtonen egin zuen gizarte-laneko karrera, eta estatistikak gizartea hobetzeko tresna gisa duen garrantziaz eta jatorrizko komunitatearen mesedetan erabiltzeko aukeraz gogoeta egiten hasi zen. Horretarako, erreserbatik irten behar izan zuen, han ezin baitzuen bere jakintza erabili.[3]
Seattleko Washingtongo Unibertsitatera joan zen. Soziologian espezializatu zen, graduatu egin zen, eta graduondoko eskolara joan zen. Bere maisutza egiten ari zela, estatistikak ikasi zituen.[2]
Unibertsitatean eman zuen denboran zehar, Seattleko (Washington) indiar amerikarrekin lan egin zuen eta Seattle Fort Lawton-en indiar amerikarrentzako kultur zentro bat ezartzea lortu zuen. Estatu Batuetako gobernuari Fort Lawtonen erreklamazioa planteatu zion, legez jabetza indigena zuena, eta horregatik espetxeratu zuten.[4]
Espezialista gisa, Paisanok denbora eman zuen gobernu tribalekin, bizi-mailak eta hezkuntza hobetzeko laguntza eta iradokizunak emateko. Hala ere, artritisak jota gaixotu zenez, bidaiak zailak eta mingarriak egiten zitzaizkion, eta, beraz, bidaiatzea eskatzen ez zuen bulegoko lana onartu zuen.[2] Ondoren, Estatu Batuetako administrazioan postu bat lortu zuen lehen emakume indiarra izan zen, Alaskako indiar natiboen egoeran lan egiteko herrialde horretako erroldako bulegoan bere postua lortu baitzuen.[5] Edna gai izan zen Erroldaren Bulegoaren eta gobernu tribalen eta beste agentzia federal batzuen arteko loturak eskaintzeko.[6]
Estatistika gizarte-hobekuntzaren zerbitzura aldatu
1980ko erroldaren ondorioz, leku geografiko batzuetako datuak begiratzean indioak falta zirela jakin zuen, eta horrek eragina zuen funts publikoen banaketan. Ednak estatistika-teknika modernoak erabili zituen errolda horien kalitatea hobetzeko, matematikaren adar batzuen ezagutza eskainiz eta ordenagailuen programazioan, demografian eta estatistikan erabiliz.[4]
Bestalde, informazio publikoko hainbat kanpaina koordinatu zituen, gizarte amerikarrak datu-bilketaren fidagarritasunaren garrantzia uler zezan. Egindako lanaren ondorioz, 1990eko erroldan Estatu Batuetan bizi ziren indiarrak % 38 gehitu ziren.[4]
Lanak aldatu
Sariak eta aintzatespenak aldatu
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b «"Edna Lee Paisano"» web.archive.org (Math of the Americas) (Noiz kontsultatua: 2024-01-16).
- ↑ a b c «"Edna Paisano: Using Statistic to Aid Communities" Paving the Path Before You!» www.bu.edu (Boston University.) (Noiz kontsultatua: 2024-01-17).
- ↑ Montejo, Mónica. ««Edna Paisano»» web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-17).
- ↑ a b c «Edna Paisano». Matemáticas en pie de igualdad. Universidad de Vigo..
- ↑ Borrego, Silvia. ««Mujeres matemáticas del siglo XXI»» web.archive.org (revista digital Innovación y Experiencias educativas ISSN 1988 - 6047.) (Noiz kontsultatua: 2024-01-17).
- ↑ Owanah P. Anierson; Sedelta D. Verble. (1980). "Resource Guide of American Indian and Alaska Native Women". .
- ↑ a b c (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2016-08-01). «Edna Paisano: estadística para ayudar a su pueblo» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2024-01-17).
- ↑ a b c (Ingelesez) «Edna Paisano | Malcom's Brower-Wann Funeral Home | Lewiston, ID» malcomsfuneralhome.com (Noiz kontsultatua: 2024-01-17).
- ↑ «Help Put an Alum in the Spotlight - UW School of Social Work E-news, Winter 2009» www.washington.edu (Noiz kontsultatua: 2024-01-17).
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q19647035
