Cognomen
Cognomenak, Antzinako Erromatarren artean, Tria nominaren parte bat zen, nomenaren ondoren jartzen zena eta hainbat funtzio izan zituen. Errepublika garaian, kasu, leinu bateko adarrak bereizteko bigarren abizen gisa erabili zen. Cognomen baten jatorria norbanako baten goitizena izaten zen, pertsona jakin hori bereizteko bere familiako beste kideengandik. Cognomen hauek bereizitasun fisiko bat adierazten zuten sarritan[1]. Adibidez, garaipen asko izan zituen jeneral bati, cognomen berri bat erabiltzea onartu ziezaioketen, bere ondorengoek erabili ahal izango zutenak, eta horrela, gens edo leinu baten barruan adar berri bat sortuko zen.
- Gaio Julio Zesar (Caesar hitzak, iletsu esan nahi du)
- Marko Emilio Eskauro (Scaurus, herrena esan nahi du)
Sorrera eta motak aldatu
Jatorrizko cognomen-a ezizen bat da, hainbat arrazoirengatik esleitzen zena: anekdota bati lotutako objektu batengatik («Praetextatus», toga praetexta erabiltzen zuena zen; «Scipio», makila esan nahi du; eta abar. ); akats fisiko bat («Caecus», itsua; «Cicero», pikorra; etab.) edo beste edozein. Cognomen-aren funtzioa gizabanakoa gens beraren barruan bereiztea zen. Denborarekin herentziazko bihurtu ziren eta beste gens bateko adar bat izendatzeko balio izan zuen. Cognomen batzuk gehitu ahal izan ziren. Adibidez, Cornelia gens-aren adar bat Cornelios Escipiones izan zen. Eta Cornelii Scipii-en barruan, halaber, beste adar bat sortu zen, «Nasica» cognomen-a hartu zuena «Africanii" adarretik bereizteko. Hor dugu, adibidez, Publius Cornelius Scipio Nasica, K.a. 191an kontsula edo Publius Cornelius Scipio Africanus.
Ez zeuden era askotako Cognomen. 1965ean, Liro Kajantok Corpus Inscriptionum Latinarum-em jasota zeuden 130.000 lagunen izenak aztertu zituen bere The Latin Cognomina[2] idazlanean, antzinakoa erromatar izenetan erreferentziazko lana dena. Berak ondorioztatu zuen cognominen %20 jentilizio[3] batetik eratorriak direla %20, eta cognomina guztien %18, norbanakoen %25 izendatzeko erabiltzen zirela.
Agnomena aldatu
Kasu batzuetan, tria nominari agnomen bat gehitzen zitzaion, jeneral baten garaipen bikain bat bereizteko, gehienetan. Adibidez, «afrikarra» Publio Cornelio Escipión Africanoren Zaman lortu zuen garaipena izan zela eta. Agnomenak cognomenarekin batera erabiltzen ziren zenbaitetan (bien arteko ezberdintasuna ez da garbia), eta horiek hartzen ziren, batez ere, adopzioz edo ohore zehatz bat lortzen zenean[4]. Adibidez:
- Eszipion Afrikarra: Publius Cornelius Scipio Africanus Major. Publius praenomen da, Cornelius nomen da, Cornelia leinuko kidea zelako, Scipio cognomena da, Africanus agnomena da, Africa konkistatu zuenenean irabazi zuena. Ondorengo historialariek "Major" erantzi zioten, bere izen bera zuen bere semearengandik bereizteko.
Erreferentziak aldatu
- ↑ «ES:Cognomen - NovaRoma» www.novaroma.org (Noiz kontsultatua: 2020-12-09).
- ↑ Kajanto, Iiro. (1982). The Latin cognomina. G. Bretschneider Editore ISBN 88-85007-99-6. PMC 11559817. (Noiz kontsultatua: 2023-05-01).
- ↑ Pertsonaren jatorri geografikoa
- ↑ «ES:Agnomen - NovaRoma» www.novaroma.org (Noiz kontsultatua: 2020-12-09).
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q777342
