Wikipedia

Coco Chanel

Gabrielle Bonheur Chanel, ezagunagoa Coco Chanel izenarekin (Saumur, Frantzia, 1883ko abuztuaren 19a - Paris, Frantzia, 1971ko urtarrilaren 10a)[1] jantzi-diseinatzaile aurrelaria izan zen. Chanel jantzi-ekoiztetxea sortu zuen. Iraultzailea, nortasun berezia eta haurtzaro zaila izan zuen emakume honek goitik behera aldatuko zuen jantzigintzaren mundua.[2]

Coco Chanel

(1931)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakGabrielle Bonheur Chanel
JaiotzaSaumur, 1883ko abuztuaren 19a
Herrialdea Frantzia
HeriotzaRitz hotela (Paris), 1971ko urtarrilaren 10a (87 urte)
Hobiratze lekuaBois-de-Vaux Cemetery (en) Itzuli
Familia
AitaAlbert Chanel
AmaJeanne Devolle
Ezkontidea(k)ezkongabea
Bikotekidea(k)
Familia
Hezkuntza
Hizkuntzakfrantsesa
Jarduerak
Jarduerakmoda-diseinatzailea, oihal diseinatzailea, enpresa exekutiboa, jostuna, goi joskintza diseinatzailea eta jantzi-diseinatzailea
Lantokia(k)Paris
Enplegatzailea(k)Chanel
Jasotako sariak
Izengoitia(k)Coco Chanel
chanel.com
IMDB: nm0151558 Allocine: 36211 Allmovie: p12257
Find a Grave: 7264027 Edit the value on Wikidata
Coco Chanel
Aubazine abadia, Corrèzen, 12tik 18 urte arte Gabrielle Chanel-en bizilekua

Biografia aldatu

Gabrielle Bonhour Coco Chanel Frantziako Saumurreko umezurztegian jaio zen 1883ko abuztuaren 19an.

Aita saltzaile ibiltaria zen, eta ama etxeko lanetan aritzen zen. Pobrezian bizi ziren eta Coco (Gabrielle) eta bere lau anai-arrebek haurtzaro gogorra eta behartsua izan zuten.

12 urte zituenean, tuberkulosiak hil zion ama eta aitak ez zuen ezer jakin nahi izan; umeak bi izebek Auvergeko Konderrian zuten umezurztegira bidali zituen. Hantxe dago Gabrielleren jaiotzaren erregistroa, bertan 1893an jaio zela jartzen duelarik.

Aitaren trakeskeriak, amaren heriotzak eta bakardadeak betirako markatu zuen Cocoren bizitza:

Haurtzaroan, beti nenbilen maitasun bila. Egunero pentsatzen zuen nire heriotzan, neure buruaz beste nola egingo ote nuen..., baina, egia esan, hilik nengoen, jada. Harrokeriak salbatu ninduen.

Izebekin ikasi zuen josten eta haria eta orratza erabiltzen trebezi handia zuela ikusi zuen. 17 urte zituenean, Aubazine umezurztegiko mojek jostun lana aurkitu zioten.

Nortasun handiko emakumea, edertasuna eta sentsualitate diskretua erakusten zuen; txikia zen eta ile motza eraman ohi zuen; 1905ean, kabareteko abeslari izatea erabaki zuen eta horretan aritu zen 3 urtez; jende asko ezagutu zuen, zenbaitekin amodiozko harremanak hasi zituelarik. Harreman hauetan uste zuen Cocok lortuko zuela bere betiko ametsa gauzatzea: jostun arrakastatsua izatea nahi zuen.

Amorante eta jostun aldatu

Zenbaiten ustez, Coco ezizena bere izebek jarri zioten txikitan, maitekiro. Baina bada izen artistikoa zela esaten duena ere, abeslari zen garaian sortua.

Parisera joan zen bere lehenengotako amorante dirudun batekin eta 1909an, Boulevard Malesherbes delakoan jarri zen bizitzen apartamentu txiki batean. Berehala irekiko zuen han bere lehen kapela denda, Chanel Modak.

Bere ohe lagunen laguntza ekonomikoei esker, urte batzuk beranduago, dirudunak gustuko zituzten hirietan instalatzea lortu zuen: Deauville, Normandia (1913) eta Miarritze (1916). 1920an, Parisera itzuli zen eta Rue Cambonen bere lehenengo Chanel Etxea ireki zuen.

Bere askatasun indarraz gidatuta ez zuen arazorik izan gizarteko gizon dirudunekin, zineko izarrekin, ofizial naziekin eta tsarren senideekin harremanetan egoteko. Eta inoiz ez zuen aipatzen bere iragana, bere jatorriaz gezur borobila luzatzen zuelarik.

Gabriellen espiritu libertarioak ez zion europar gizarteko gizon aberatsekin edo zine izarrekin harremanak izatea galarazi. Bere iragana ondo baino hobeto ezkutatu ohi zuen, gezurrak barra-barra esanez.

Etienne Balsan izan zen kapela denda irekitzen lagundu ziona, baina lortuko zuen arrakasta haren lagunarekin izan zuen harremanak ahalbidetu zuen, Arthur Boy Capel polo jokalari ingelesa, alegia. Erabat maitemindu zen eta berarekin egin zuen ihes. Gabriellek uste zuen ezkonduko zirela, baina hori ez zen sekula gertatu eta Capel beste goi mailako emakume batekin ezkondu zen, Coco maitale zuen bitartean. Ez zen denbora asko pasa Capel istripuz hil zen arte. Gabrielle bertaratu zen eta negar bukaezinak izan ziren une hartan. Inoiz ez zuen beste gizon bat hainbeste denboran ondoan mantendu.

 
Coco Chanel eta Westminsterreko Dukea

Balsan eta Capelen laguntzaz, modako dama handia bihurtu zen; aristokratek atzetik zebilzkion eta haietako bat izan zen Westminsterreko dukea. Honek ezkontza proposatu zion eta berak uko egin zion. Ez zituen baztertu, ordea, bere ohe jokoak:

Westminster dukesa asko izan dira, baina Chanel bakarra!.

Moda ikonoa aldatu

Artista eta idazle garaikide askorekin tratatu zuen, Pablo Picasso, Igor Stravinski, George Bernard Shaw, Sergei Diagilev koreografo errusiarra edo Jean Cocteau, tartean. Denek ikusi zuten berarengan feminismoaren lehenengotako aitzindaria, eskema guztiak hausteko prest zegoen emakumea. Stravinski erabat maitemindu zitzaion, baina lagun izaterekin konformatu behar izan zuen. Berak presentatu zion Errusiako Dimitri kondea, eta harekin bai izango zuen pasioz beteriko erromantzea.

Jaiotzetik zen behatzaile eta emakumeek jarraitzen zuten moda zorrotza kritikatzen zuen, animalia eta lorez jositako kapela handiak, kortseak edo diseinu farfailtsu haiek gorroto zituen erabat.

  • Nola da posible garunak horien azpian funtzionatzea?- zioen hain berezkoa zuen ironiaz.

XX. mendeko diseinatzaile itzela izateko, bere imajinazio guztia jarri behar izan zuen jokoan. Cocok garaiko modo betegarri hura baztertu zuen eta jantzi xumeak elaboratu zituen, erosoak, linea zuzenekoak, baina beti dotoretasun-puntu batez lagunduak. Berehala bereganatu zuen moda hura Pariseko eliteak. Ekoizpena, enbalatzea eta banaketa bikain kudeatuz, XX. mendeko emakume enpresaburuen artean aitzindaria izan zen.

  • Moda den guztia modaz pasatzen da.

Gainerako jostunek gorputzak estaltzen zituzten bitartean, Cocok orkatilak eta lepoak bistan utzi zituen. Itxura androginoa eta galtzak erabiltzea sustatu zuen emakumeen artean. Feminismoaz baino gehiago feminitateaz hitz egiten zuen arren, emakumeei askatzen lagundu zien.

Behin, operan zela, emakume ororen soineko arrosez eta urdin argiez nazkatuta, zera bota zuen:

  • Emakume horiek guztiak beltzez izorratuko ditut.

Handik gutxira, bere soineko beltz ezaguna kalean zen eta Vogue aldizkariak emakume modernoaren uniformea zela aldarrikatu zuen.

 
Chanel Nº5

Perfumen merkatuan inbertitu zuen eta bere Chanel Nº5 izeneko lurrunak izugarrizko arrakasta izan zuen.

Ekonomia atzeraldi garaian murgilduta zegoen, baina 1931n Hollywoodeko Samuel Goldwinek milioi bat dolarreko kontratua egin zion. Cocok zeluloideko musa handiak nahi zuen janztea, Katherine Hepburn, Grace Kelly, Elizabeth Taylor edo Gloria Swanson.

Hogeiko urte ero haietan, Cocok markatu zuen moda, baina Lehen Mundu Gerran erizain izandako esperientziak ez zuen bere ospearen erorketa eragotzi. II. Mundu Gerran, erromantzea izan zuen SSko ofizial zen Walter Schellenbergekin eta, haren ondorioz eta berak erabateko ukazioa egin bazuen ere, nazismoakin kolaboratzeaz salatu zuten.

Coco Chanel emakume hiperaktiboa zen; karakter latzekoa eta gaiztoa bere langileekin, perfekzionista zen azken muturreraino. Ikuspegi eztabaidatua zuen modaz eta gizonezkoez. Gehiegizko ekintza soziala ez zen bere estiloa eta nahiago zituen harreman diskretu eta sendoak.

Cocteauk artista kontsideratu zuen, Cocok bere burua artisau ikusi arren. Katherine Hepburnek, Marilyn Monroek eta Hollywoodeko gainerako izar nagusiek mitoa elikatu zuten. Nahi adina ondasun eta botere lortu zuen, baina, arrakasta profesionalaren atzean, bizitza pribatu iluna gorde zuen itzalean. Ez omen zuen sekula iraganeko oinazeari eta bakardadeari ihes egiterik lortu.

Ospea aldatu

1916ko otsailean, bere lehen bilduma udazkenean aurkeztu zuenean, bere kirol jantzi eta jakak Vogue aldizkarian agertu ziren lehen aldiz. Handik gutxira, Estatu Batuetako denda handietan hasi ziren saltzen modeloak. 1918an, Parisko auzo dotore eta luxuzkoenetako batean kokatu zuen bere modako etxea, 300 langile baino gehiagorekin, Cambon kaleko 31. zenbakian.[3] Hurrengo urtean ofizialki couturière gisa erregistratu zen eta 1921ean modako boutique bat inauguratu zuen, arropa, kapelak, osagarriak eta gero bitxiak eta lurrinak eskaintzen zituena.

 
Coco Chanelen lehenengo diseinuetako batzuk, 1917an por Les Elegances parisiennes argitaratuak

Urte horretan, Chanelek bere enpresaren «CC» logotipoa moldatu zuen, eta gaur egun arte mantendu da. Diseinuak izan zituen eraginei buruzko hiru teoria daude. Irène Bratz lagunaren Château de Crémat gazteluko sarreraren ikurra, ziur aski, logoaren inspirazioa izan da. Beste bertsio batzuek erakusten dutenez, haurtzaroa igaro zuen umezurztegiko Aubazine elizako leihateek edota, Frantziako Enrike II.aren eta Katalina Mediciren monogramak eragina izan zuten Chanel markaren intsignia sortzeko unean.[4]

Modaren munduan sendotzeak Paul Poireten karreraren gainbehera ekarri zuen, urte haietan Chanelek proposatu zuen praktikotasunari, arrazionalizazioari eta estilo-sinplifikazioari uko egin baitzion. Jostura diskretuko akaberak zituen diseinatzailearen eredu erraz eta dotoreei esker, Poiretenak desleinatuak eta gaizki eginak ziruditen konparazioan. Gertaera horren ondorioz, Jean Cocteauk Poireten diseinu zaharkituak satirizatu zituen bere karikatura animatuaren bidez: «Poiret irten, Chanel sartu». Azkenik, bere moda-etxea 1920ko hamarkadaren amaieran hautsi zen.[5]

1920ko udaberrian, maiatzean gutxi gorabehera, Stravinsky konpositorea ezagutu zuen Serguéi Diguilev Ballet errusiarretako enpresaburuari esker.[6] Udan jakin zuen Stravinskyren familia bizitzeko leku baten bila zebilela, eta bolada batez etxean hartu zituen «Bel Respiro» izenekoan, Garchesen Parisko aldirian, egoitza egokiago batean behin betiko ezarri arte.[7]Chanelek, berriz, galera ekonomikoetatik babestu zuen Stravinskyren ekoizpen berria, Udaberriaren sagaratzea (1920), Diguilevera bidalitako orainaldi anonimo baten bidez, 300.000 frf-tan.[8] Diguilevek 1924an deitu zuen Le Train Bleu ballet-ikuskizunaren jantziak diseinatzeko, Eliseoen Zelaietako Antzokian.[9]

1921ean, Ernest Beaux perfumistarekin lankidetzan aritu zen bere lehen perfumea, Chanel Nº 5, sortzen, eta berehala arrakasta izan zuen. Jasmin-lurrinean oinarritua, lurrina izan zen diseinatzaile baten izena daraman lehena, eta Chanelek berak sortutako beirazko botila batean ontziratu zen.

Berehala, Société des Parfums Chanel beste lurrin batzuk saltzen hasi zen, hala nola: 22. Chanel, 31. Rue Cambon, Gardenia eta 28. La pausa. 1922an, Longchampen lasterketetan, Lafayette Haussmann galerien sortzaileak, Théophile Bader-ek, Pierre Wertheimer enpresaria aurkeztu zion. Baderrek Chanel N. 5 lurrina bere saileko dendan aurkeztu nahi zuen.[10]1924an, diseinatzaileak Parfums Chanel erakunde korporatiboa sortu zuen, Wertheimer, Pierre eta Paul anaiekin, 1917tik Bourgeois lurrin eta kosmetikoen etxe bikaineko zuzendariekin, hitzarmena egin ondoren.[11] Wertheimerrek finantzazio osoa ematea erabaki zuten, perfumea ekoitzi, merkaturatu eta banatzeko. Haiek irabazien % 70 jasoko lukete eta Baderrek % 20ko kuota; Chanelek, berriz, gainerako % 10a. Konponketarekin haserre, edozein eragiketa komertzialetatik alde egin zuen eta hogei urte baino gehiagoz borrokatu zen konpainiaren erabateko kontrola lortzeko.[10][11] Ondoren, Pierre «maula egin zidan gaizkilea» zela esan zuen.[12]Artilezko puntuzko ehun-fabrika, Tricots Chanel (gero Tissus Chanel izena hartu zuen), 1928an ezarri zen Asnières-en, Iliazd poeta eta marrazkilari errusiarraren zuzendaritzapean.

Chanelek harreman estua izan zuen Pierre Reverdy poetarekin eta Paul Iribe irudigile eta diseinatzailearekin. 1926an Reverdyrekin harremana bukatu ondoren, berrogei urte iraun zuen adiskidetasun batekin jarraitu zuten.[13] Diseinatzailea funtsezko osagaia izan zen poetaren poesia-produkzioan, bere konfiantza indartu, bere sorkuntza-gaitasuna bultzatu eta bere eskuizkribuak argitaratzailearen bidez ezkutuan erostean bere finantza-ezegonkortasuna arindu baitzuen.[14]Iriberekin bitxigintzako lehen bilduma publikoa ezarri zuen, «Bijoux de Diamants», 1932an International Guild of Diamond Merchants-ek eskatuta. Lotura sakona izan zuten 1935ean bat-batean hil zen arte, eta politika erreakzionario berak izan zituzten.[15] Chanelek Le Témoin hileroko aldizkari antirrepublikano eta ultranazionalista finantzatu zuen, atzerritarrenganako beldurra piztu eta antisemitismoa sustatu zuena.[16][17] 1936an, argitalpena amaitu eta urtebetera, diseinatzailea kontrako aldera abiatu zen Pierre Lestringezen (Futur) ezkerreko aldizkari erradikala finantzatzean.[18]

Lagun luze eta iraunkorrenetako bat Misia Sert izan zen, Parisko eliteko pertsona ezaguna eta Josep María Sert margolari katalanaren emaztea.[19]Chanelek erakarri egin zuen bere «jenioa, asmamen hilgarria, sarkasmoa eta suntsikortasun maniakoa, denak barneratu eta hunkitu zituena» ezagutzean.[20]Bi emakumeek, komentuetan hazitakoek, interes partekatuetan, konfidentzietan eta droga-kontsumoan oinarritutako adiskidetasuna izan zuten.[21][22]1935erako, diseinatzailea droga-kontsumitzaile bihurtu zen, hiru morfina-dosi injektatzen baitzituen egunero bizitzaren amaierara arte. Chandler Burr kazetari estatubatuarraren arabera, Luca Turin biofisikariak historia apokrifo bat kontatu zuen, eta bertan esan zuen diseinatzaileak «Coco» izena hartu zuela, Parisko kokaina-jairik onenak egiten zituelako.[23]

Colette idazlea Chanelen gizarte-zirkulu beretakoa zen, eta Prisons et Paradis-en (1932) agertu zen bere tailerreko lanean jostunaren deskribapen apetatsua eman zuen: «Giza aurpegi bakoitzak animalia baten antza badu, orduan Mademoiselle Chanel zezen beltz txiki bat da. Ile beltz kizkurreko metxoi hori, txahalen ezaugarria, bere kopetan erortzen da eta betazaletaraino iristen da, eta buruko edozein mugimendurekin dantzatzen du».[24]

 
Chanel

Pizkundea aldatu

Negozioa 1939an itxi behar izan zuen, baina 1954an eta 71 urte zituenean, bere moda etxea ireki zuen, baina ez zegoen bakarrik, ordurako beste izen handiko diseinatzaile batzuk ezarrita baitzeuden.

Hantxe mantendu zen, dinamismo ikaragarria erakutsiz eta mundua barreiatzen zuten tendentzia ezberdinetara moldatuz. Pariseko emakume asko Diorren gerruntzeetan itota zebiltzala, Chanelek arnas hartzen lagundu zien. Gerriak zabaldu zituen, eta gonak laburtu; modak mugimendu askatasuna esan nahi zuen harentzat.

Sinpletasuna eta dotorezia ezarri zuen berriro eta perfumeen munduan arrakastaz sartu zen, Chanel Nº5 perfumearekin bereziki.

 
Chanel saltokia (Hong Kong)

Heriotza aldatu

Bizitza osoa bizi izan zen artrosia eta morfinaren pean.

Heriotza ere ez zen nolanahikoa izan. 1971ko urtarrilaren 10ean, 87 urte zituenean, Vendôme Plazara ematen zuen Ritz hoteleko apartamentuan, buelta bat ematetik zetorren eta telebista ikustera eseri zen, afaria prestatzen zioten bitartean.

Telebista itzalarazi zuen eta ohean etzan zen. Berehala deitu zion berriro zerbitzariari eta honek hauxe entzun zion:

  • Hau da hiltzeko era egokia!

Azken hitzak izan ziren. Bere aginduak jarraituz, Chanel Suitzan ehortzi zuten. Lausanan dago bere gorpua, 5 lehoiek zainduta.

Moda etxeak lanean jarraitzen du Karl Lagerfelden eskutik.

Coco Chanelen itzala oso luzea da gaurko diseinatzaileen artean. Paradoxa hortxe dago: jatorri txiroko Gabrielle Bonheurrek, bere diseinu iraultzaileak emakume guztiek erabili ahal izatea nahi zuen, edozeinek ordaindu ahal izatea, alegia. Baina, egun, Chanel marka duen prêt a porter soineko batek 6.000 eurotik gora balio du, eta, goi mailako joskintzako pieza bat nahi izanez gero, 18.000 eurotik behera ez dugu gauza handirik topatuko.

Legatua aldatu

 
Kapela beltzak, perlak eta bokila beren estilo pertsonalaren bereizgarri bihurtu ziren
 
Ilustratzailea: Maitane Azurmendi

1915ean, Harper's Bazaar moda-aldizkariak bere diseinuei buruz hitz egin zuen: «Gutxienez txanel bat ez duen emakumea modatik kanpo dago ezinbestean... Denboraldi honetan, Chanel izena erosle guztien ezpainetan dago».[25] XX. mendearen hasierako moda opulentu eta zurrunari gailendu zitzaion, eta haren eraginpean, modatik kanpo geratu ziren aigretteak, ile luzea, gonak hobegarriak, kortseak eta beste estilo sinpleago eta berritzaileago bat ezarri zen Lehen Mundu Gerran.[26] Emakumezkoen jostun-jantziaren sortzailea, diseinatzaile frantsesak dotorezia xumea garatu zuen bere ibilbidean, eta zuri-beltzeko jantziak, kate-gerrikoak, lepoko eta eskumuturrekodun alkandorak eta fantasiazko bitxiak sartu zituen. 1920ko urteetan, «emakume berri» independente, sozial, dibertigarri eta indibidualistatzat hartu zen. Publiko gazteari eskaini zion arreta, eta flapper estiloko ikono bihurtu zen berehala.[27]

Paul Poiret eta Mariano Fortuny bezalako diseinatzaileek erreferentzia etnikoak sartu zituzten goi-mailako joskintzako sorkuntzetan, 1900eko eta 1910eko hamarkadetan. Chanelek joera horrekin jarraitu zuen 1920an, diseinu eslaviarrekin. Garai hartako jantzien puntilla eta bordatuak Kitmir-ek egin zizkion, erbesteratutako aristokrata errusiarrak, María Pávlovna dukesa handiak, Demetrio Románoven arrebak, sortutako bordatuen etxeak.[28][29]Kitmir-ek ekialdeko joskintzaren eta arrazoi folkloriko estilizatuen arteko bat-egitea nabarmendu zen bere lehen bildumetan.[29]1922an, bere gaueko soinekoa lepoan edo buruan foulard bat zeraman lagun [29] Foulard-az gain, bere bildumek eskote karratuak eta gerriko luzedun beroki luzeak aurkeztu zituzten errusiar mujik-ak gogoratuz (nekazariak).[30] Modelo guztiak kristal distiratsuekin eta azabatxe-inkrustazioekin bordatzen ziren.[31]

Nortasuna aldatu

Coco Chanel anbizio handiko emakumea izan zen, hiperaktiboa, adimentsua, enpresa-intuizioduna, jeinu txarrekoa, zorrotza eta perfekzionista lanbidean. Askok ameslaritzat hartu zuten, eta lider peto-petotzat; beste batzuek, berriz, uste zuten kalkulatzaile eta oportunista izateko joera zuela, eta, horregatik, goi-mailako gizartearekin harremanetan jarri zen, bere negoziorako abantailak lortzeko; bestalde, ezegonkortasun politikoko garaietan jarrera irmorik ez hartzeagatik kritika egin zitzaion, eta aldaketa instituzionalen barruan mugitzen jakin zuen bere negozioa desager ez zedin. Vaughanek honela definitu zuen: «oportunista hutsa.. ez zuen ezertan sinesten, modan izan ezik.Berak arropa politetan sinesten zuen, bere negozioan, eta ez zioten axola ez Hitlerrek ez nazismoaren politikek».

Bestalde, Justine Picardiek adierazi zuen «oso kontraesankorra zela. Alde batetik, iruzkin antisemitak egin zituen. Hala ere, bezero onenetako bat judua zen, Rothschildstarrak bezala, eta negozioan zuen bazkidea judua zen, eta hala izaten jarraitu zuen gerraren ondoren». Gaur egun, egiaztatu da jarrera hori ohikoa zela garai hartako enpresa-klasean, baita Bigarren Mundu Gerran aberastu ziren enpresaburu estatubatuarretan ere. Hala ere, ezagutzen dira Chanelen etsai anitz eta garai hartako enpresaburuen (gizonak) artean pizten zuen antipatia (nahiz eta aldi berean beren mugimenduak zaindu eta kopiatzen zituzten), bai eta sektore kontserbadoreenak ere, emakumeek beren diruarekin kontsumituko zuten moda baten alde baitzegoen, eta corse tradizionalaren emakumeen gorputza askatu baitzuen; gainera, mundu mailako erreferentzia historiko bihurtu zen belaunaldi berrientzat. Coco agertu arte, pentsaezina zen emakume bat munduko erreferentea izatea emakumezkoen moda-diseinuan, zeren eta, paradoxikoki, gizonezkotzat jotzen zen jarduera hori, eta gaur egun ere joera hori nabari daiteke modaren munduan.

Chanelengan gehien nabarmendu ziren liderraren ezaugarriak hauek izan ziren:

  • Imitatu beharreko eredua izan zen. Emakume askok, gero, jarrera feministarekin jarraitu zuten, gizonen munduari gailendu eta garai hartako oztopo sexistak gaindituz; gainera, gaur egun, Coco Chanel diseinatzaile imitatuenetako bat da, modan duen estilo eta soiltasun handiagatik, eta Karl Lagerfeld-en neurriko beste diseinatzaile batzuk ere haren diseinuetara joaten dira, eta horietan inspiratu ohi dira.
  • Bere garairako emakume aurreratu bihurtu zen, bere burua ezagutu zuen eta bere gaitasunak eta ahultasunak ezagutzen zituen. Horregatik, bere indarguneak areagotu zituen, eta zoritzarraren aurrean ez zuen etsi.
  • Beti egon zen irekita ikasteko eta garatzeko, eta, beraz, bizitza osoa ikastuna izan zuen. Etengabe ikasi zuen bizitza osoan.

Aldaketetarako prest egotea. Bere bizitza egoera arazotsuetatik etengabe joan eta etorri zen. Bizitza hasieratik gauzak ez zitzaizkion errazak izan, eta gerra arteko garaian borrokatzen ikasi behar izan zuen, egoera ekonomiko penagarrietan, hala nola 29ko crackean. Aldaketan murgildu zen, hari aurre egin beharrean. Agian aldaketa izango da etorkizuneko konstante bakarra, eta liderrak erronkatzat hartu behar du etengabe aurrera eta ikasten lan egitea.

Komunikatzaile bikaina izan zen, eta bere beharrak adierazteko gai izan zen Chanel enpresa sortzeko.

Beti positiboki pentsatu zuen, bizitzak ematen zizkion aukera guztiak aprobetxatzeko eta bizitzan izan zituen erronkei aurre egiteko gai zela. Inoiz ez zion gogotsu izateari utzi, eta honako esaldi honek erakusten du hori: “Barnetegitik atera zenean, bi gauza hitz eman ziren: inoiz ez zela gizon baten mende egongo eta aberats bihurtuko zela”. Egoera zailetan beti izan zuen jarrera ona, eta bere helburuak lortzen saiatu zen.

Herri-kulturan aldatu

Zinean eta telebistan aldatu

Diseinatzaileari buruzko lehen filma Chanel bakartia izan zen (1981), George Kaczenderrek zuzendua eta Marie-France Pisier, Timothy Dalton eta Rutger Hauer protagonista zituela.[32]

Coco Chanel AEBetako telebistarako filma 2008ko irailaren 13an atera zuen Lifetime Televisión-ek. Shirley MacLaine du protagonista filmak, eta Chanelen rola betetzen du 70 urterekin. Christian Duguayk zuzendu zuen filma, eta Barbora Bobulova (Chanel gaztea), Olivier Sitruk (Boy Capel) eta Malcolm McDowell izan zituen protagonista.[32]Filmak nabarmen islatu zituen komentuko lehen urteak, Balsan eta Capelekin izandako maitasun-harremanak, karrera profesionaleko lehen urteak eta 1954an modara itzuli zen eztabaida. Ez zuen aintzat hartu, ordea, Bigarren Mundu operazio militar nazietan parte hartu izana.

Audrey Tautouk, Chanel SAren irudiak 2008az geroztik,[33] Coco gaztea interpretatu zuen Coco avant Chanel (Coco, Chanel aurretik) izeneko film batean. 2009ko apirilaren 22an kaleratu zen.[34]

Coco Chanel & Igor Stravinsky filma, Jan Kounenek zuzendua eta Anna Mouglalis eta Mads Mikkelsen protagonista dituena, Chanelen eta Igor Stravinsky konpositorearen arteko ustezko maitasunari buruzkoa da. Filma 2002ko Chris Greenhalghen Coco & Igor eleberrian oinarrituta dago, eta 2009ko Cannesko Zinemaldia ixteko aukeratu zuten.

2013. urtean, Karl Lagerfeld zuzendariak Geraldine Chaplin deitu zuen diseinatzailea hogeita hamar minutuko film labur batean interpretatzeko. Film horren izenburua Itzulera 1950an Chanel modaren mundura itzuli zeneko garaian oinarrituta zegoen. Rupert Everett, Anna Mouglalis, Amanda Harbaroja eta Kati Nescher aktoreek ere hartu zuten parte film labur horretan, eta Dallas Fair Park-en aurkeztu zuten, «Métiers d'Art» bildumaren desfilea zela eta.

Literaturan aldatu

Chris Greenhalgh-ek idatzitako Coco & Igor eleberria. Chanel eta Igor Stravinskyren arteko maitasun-istorioa kontatzen du, baita abentura erromantikotik irten ziren sorkuntzak ere. Eleberria 2003an argitaratu zen lehen aldiz.[35]

2007an, haurrentzako liburu bat argitaratu zen, Diferente como Coco izenekoa. Chanelen haurtzaro xumea eta modaren industrian bat-bateko aldaketak nola lortu zituen kontatzen ditu.

Karen Karbok idatzia eta 2009an argitaratua, Chanelen hasiera apalak eta lorpen mitikoak kontatzen dituena.

El Evangelio según Coco Chanel: lecciones de vida de la mujer más elegante del mundo Karen Karbok idatzitako eleberria 2009an argitaratua, Chanelen hasiera apalak eta lorpen mitikoak kontatzen dituena.[36]

Antzerkian aldatu

Broadwayko Coco musikala, André Previnen musikarekin, Alan Jay Lernerren gidoiarekin eta letrekin, 1969ko abenduaren 18an estreinatu zen eta 1970eko urriaren 3an bukatu zuen denboraldia. Katharine Hepburnek interpretatu zuen lehen zortzi hilabeteetan, eta Danielle Darrieuxek gainontzekoak. Broadwayko ikuskizunik garestiena izan zen, 900 000 usd-ko aurrekontuarekin.

Iruditegia aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ Chaney, Lisa.. Chanel : an intimate life. ISBN 978-0-14-197299-2. PMC 931694546. (Noiz kontsultatua: 2020-02-25).
  2. ↑ (Gaztelaniaz) «La elegancia, el legado de Coco Chanel» Quién 2009-08-30 (Noiz kontsultatua: 2020-02-25).
  3. ↑ Mackrell (2005), p. 133
  4. ↑ «History of the Chanel Logo by VB.com» vb.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-28).
  5. ↑ Bowles, Hamish. «Fashioning the Century». Vogue (mayo de 2007), pp. 236-250.
  6. ↑ Walsh (1999), p.318
  7. ↑ Walsh (1999), p. 329.
  8. ↑ Walsh (1999), p. 319 y véase también nota al pie 21.
  9. ↑ Culture Chanel. «Le Train Bleu» Consultado el 21 de abril de 2014.
  10. ↑ a b Thomas, Dana. "The Power Behind The Cologne". The New York Times: 24 de febrero de 2002. Consultado el 14 de marzo de 2014
  11. ↑ a b Mazzeo, p. 95.
  12. ↑ Mazzeo, p. 153.
  13. ↑ Vaughan (2011), p. 23.
  14. ↑ Vaughan (2011), p. 24.
  15. ↑ Vaughan (2011), pp. 80-81.
  16. ↑ Vaughan (2011), pp. 78-79.
  17. ↑ Chaney (2011), p. 300.
  18. ↑ Chaney (2011), p. 313.
  19. ↑ Karbo (2011), p. 102.
  20. ↑ Vaughan (2011), p. 13.
  21. ↑ Vaughan (2011), pp. 13, 80-81.
  22. ↑ Charles-Roux (1981), p. 158.
  23. ↑ Burr (2002), p. 43.
  24. ↑ Charles-Roux (1981), p. 248.
  25. ↑ Vaughan (2011), p. 14
  26. ↑ Charles-Roux (1981), p. 11
  27. ↑ Hadalski (2012), p. 129
  28. ↑ (Ingelesez) Museum, Victoria and Albert. «Evening Dress | Coco Chanel | V&A Explore The Collections» Victoria and Albert Museum: Explore the Collections (Noiz kontsultatua: 2022-08-29).
  29. ↑ a b c The Metropolitan Museum of Art Bulletin, New Series, Vol. 63, Nro. 2 (Fall, 2005) p. 39. (Archivo PDF) [1]
  30. ↑ Charles-Roux (19819, p. 172
  31. ↑ Vaughan (2011), pp. 25-26
  32. ↑ a b Duguay, Christian. (2008-09-13). Coco Chanel. Lux Vide, Pampa Production, Alchemy Television (Noiz kontsultatua: 2022-08-30).
  33. ↑ «Audrey Tautou new face of Chanel» www.chinadaily.com.cn (Noiz kontsultatua: 2022-08-30).
  34. ↑ Fontaine, Anne. (2009-11-06). Coco avant Chanel. Haut et Court, Ciné@, Warner Bros. (Noiz kontsultatua: 2022-08-30).
  35. ↑ (Ingelesez) Nast, Condé. (2002-06-11). «COCO AND IGOR» British Vogue (Noiz kontsultatua: 2022-08-29).
  36. ↑ «Welcome to nginx!» www.gospelaccordingtococo.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-29).

Kanpo-estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Coco_Chanel&oldid=9609139"(e)tik eskuratuta