Berat

Berat eta Gjirokastërko hirigune historikoak¹ UNESCOren gizateriaren ondarea
Hiriaren ikuspegia gaztelutik
Mota	Kulturala
Irizpideak	iii, iv
Erreferentzia	569bis
Kokalekua	Albania
Eskualdea²	Europa/Ipar Amerika
Koordenatuak	40°42′N 19°57′E / 40.700°N 19.950°E / 40.700; 19.950
Izen ematea	2005 (XXIX. bilkura)
Luzapen urtea	2008
¹ UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua) ² UNESCOren sailkapena

Berat edo Berati, Albaniako erdialdean dagoen hiria da. Izen bereko konderriaren eta barrutiaren hiriburua da. Udalerria 2015ean sortu zen, Berat, Otllak, Roshnik, Sinjë eta Velabisht udalerri zaharrek bat eginda, eta udal-unitate bihurtu ziren. Guztira 60 031 biztanle ditu (2011), 379.98 km²-ko eremuan. Gaur egun 47.000 biztanle inguru ditu.

Hiriak 3 alde zahar ditu: Mangalem, Gorica eta Kalaja eta meskita eta eliza asko, herrialdeko interes handiko objektuak direnak, eta meskita eta eliza asko. 2008an, Unescok hiriaren erdigune historikoa Gizateriaren Ondare izendatu zuen, Gjirokastrako erdigune historikoarekin batera.

Deskribapena aldatu

Berat Osum ibaiaren ondoan dago. Goi estrategiko baten gainean gaztelua dago. Hiri txiki bat izateaz gain, eliza eta meskita batzuk ere baditu. Kontrako aldean, Gorikako plaza historikoa dago. Gazteluaren azpian Mangalemeko etxadiak daude, baita hiriaren erdialdea ere, gaur egun hedatzen ari dena. Lehenago, hiriak eraikin zirkular ugari zituen erregimen komunistan garatuak.

Historia aldatu

Hiria Albaniako zaharrena da, K. a. VI. mendetik izan den kokaleku batekin, Iliriarren leinuko herrixka gotorleku izan zenean, Iliria eta Epiro arteko muga zaharrean. Antipatrea bezala ezaguna, tribu hau erromatarrek ezabatu zuten II. mendean. Hiria Bizantziar Inperioaren muga ezegonkorraren zati bihurtu zen Erromatar Inperioaren erorketaren garaian, eta, Balkanetako penintsularen gainerakoarekin batera, eslaviarrek eta beste tribu "barbaro" batzuek suntsitu eta inbaditu zuten. Bizantziar garaian, Pulcheriopolis bezala ezagutua izan zen.

Bulgariarrek hiria IX. mendean harrapatu zuten, baina azkenean XI. mendean kanporatu zituzten. XIII. mendean, Epiroko Despotatuaren gobernadorea zen Miguel I.a Ducasen eskuetan erori zen. 1345ean itzuli zieten serbiarrei, eta Beligrad ("hiri zuria") izendatu zuten. Izen hori du gaur egun. Otomandar Inperioak 1450ean konkistatu zuen eta 1912ra arte mantendu zuen. Hala ere, garai honetan ez zen kontrol zuzenaren pean atxiki: 1809an, albaniar jatorriko Ali Pasha tiranikoak hiria bereganatu eta gotortu egin zuen.

Otomandar gobernuaren garaian, Berat gainbehera handi batean erori zen. XVI. mendearen amaieran 710 etxe baino ez zeuden. XVII. mendearen hasieran berreskuratu egin zen eta zura lantzeko arte-gune handi bihurtu zen. XIX. mendean zehar, Beratek albaniar berrikuntza nazionalean parte garrantzitsua jokatu zuen.^[1]^[2]

Klima aldatu

Datu klimatikoak (Berat, 1991 - 2010)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	25	27	29	31	38	44	46	47	42	35	30	28	47
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	14.4	15.3	17.1	20.2	25.3	30.4	33.4	33.6	29.2	23.1	18.3	15.8	23
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	2.0	2.1	4.2	7.4	12.5	17.7	20.3	20.0	16.0	8.5	6.3	3.1	10
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-10	-9	-4	-1	3	8	14	12	6	0	-3	-8	-10
Pilatutako prezipitazioa (mm)	145	152	108	97	76	31	4	9	50	95	199	203	1169
Iturria: METEOALB Weather Station