Belgrad
Belgrad[1] (serbieraz: Београд, Beograd; «Hiri zuria») Serbiako hiriburu eta hiri nagusia da. Sava eta Danubio ibaien elkargunean dago. Ibai portua eta industria zein salerostegune garrantzitsua da. 1.378.682 biztanle zituen 2018an, baina metropoli eremuan 1.670.000 lagun bizi dira.
| Belgrad Београд Beograd | |||
|---|---|---|---|
| hiriburua | |||
 | |||
| |||
| Administrazioa | |||
| Herrialdea |  Serbia | ||
| Barrutia | Belgradeko hiria | ||
| Alkatea | Siniša Mali | ||
| Izen ofiziala | Београд/Beograd | ||
| Jatorrizko izena | Београд Beograd | ||
| Posta kodea | 11000 | ||
| Geografia | |||
| Koordenatuak | 44°49′04″N 20°27′25″E / 44.8178°N 20.4569°E | ||
 | |||
 | |||
| Azalera | 359,96 km² | ||
| Altuera | 117 | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 1.197.714 (2022) 30.951 (2020) | ||
| Metropolia | 1.670.000 | ||
| Dentsitatea | 3.327,35 bizt/km² | ||
| Informazio gehigarria | |||
| Sorrera | K. a. 269 | ||
| Telefono aurrizkia | 011 | ||
| Ordu eremua | UTC+01:00 | ||
| Hiri senidetuak | Kiev, Tunis, Dayton, New Delhi, Skopje, Ljubljana, Oslo, Pekin, Chicago, Buenos Aires, Atenas, Viena, Stockholm udalerria, Udine, Podgorica, Tel Aviv, Banja Luka, Mexiko Hiria, Coventry, Minsk eta Vilnius | ||
| Matrikula | BG | ||
| Hizkuntza ofiziala | serbiera | ||
| beograd.rs | |||
| http://www.beograd.rs | |||
Belgrad etenik gabe jendea bizi izan den Europako eta munduko hiririk zaharrenetakoa da. Europako historiaurreko kultura garrantzitsuenetako bat, Vinča kultura, Belgrad inguruan garatu zen Kristoren aurreko seigarren milurtekoan. Antzinaroan, traziar-daziarrak bizi izan ziren eskualdean eta, K. a. 279an zeltak hirian finkatu ziren, eta Singide deitu zuten[2]. Erromatarrek konkistatu zuten Augustoren erregealdian, eta II. mendearen erdialdean hiri erromatarraren eskubideak eman zitzaizkion[3]. Eslaviarrek kolonizatu zuten 520. urtean, eta hainbat aldiz aldatu zituen eskuak Bizantziar Inperioaren, Frankoen Inperioaren, Bulgariako Inperioaren eta Hungariako Erresumaren artean, Stefan Dragutin serbiar erregearen egoitza bihurtu baino lehen 1284. urtean.
Historia aldatu
Zeltek sortua, hiri erromatarra izan zen eta, XIV. mendetik aurrera, Serbia eta Hungariako erresumen hiria (XV. mendea). 1456an Joan Hunyadik turkiar setiatzaileak ohiltzea lortu bazuen ere, Suleimanen osteak bertan sartu ziren 1521ean.
1867an otomanoek alde egin eta aspaldidanik lehian ziren bertako serbiar eta austriarren arteko gatazkak areagotu ziren, Belgraden jabe egin nahirik. Lehen Mundu Gerran austriarrek eta Bigarrenean Alemaniako naziek (1941) hartu ondoren, Fiodor Tolbukhin mariskal sobietarrak askatu zuen 1944an.
1999an, Kosovoko Gerraren baitan, NATOren hegazkinek hiria bonbardatu zuten[4]. Bigarren Mundu Gerraz geroztik bonbardaketa bat jasan zuen Europako lehen hiriburu ofiziala izan zen (Sarajevok jasan zituen bonbardaketak lehenago Jugoslaviako gerren kontestuan, baina nazioarteko independentzia ezagupenik ez zuen Bosniak artean).
Auzoak aldatu
Hiria hamazazpi auzotan banatuta dago:
Klima aldatu
 Datu klimatikoak (Belgrade (1981-2010)) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 20.7 | 23.9 | 28.8 | 32.2 | 34.9 | 37.4 | 43.6 | 40.0 | 37.5 | 30.7 | 28.4 | 22.6 | 43.6 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 4.6 | 7.0 | 12.4 | 18.0 | 23.5 | 26.2 | 28.6 | 28.7 | 23.9 | 18.4 | 11.2 | 5.8 | 17.4 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 1.4 | 3.1 | 7.6 | 12.9 | 18.1 | 21.0 | 23.0 | 22.7 | 18.0 | 12.9 | 7.1 | 2.7 | 12.5 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | -1.1 | -0.1 | 3.7 | 8.3 | 13.0 | 15.8 | 17.5 | 17.6 | 13.5 | 9.0 | 4.2 | 0.2 | 8.5 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -18.2 | -15.4 | -12.4 | -3.4 | 2.5 | 6.5 | 9.4 | 6.7 | 4.7 | -4.5 | -7.8 | -13.4 | -18.2 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 46.9 | 40.0 | 49.3 | 56.1 | 58.0 | 101.2 | 63.0 | 58.3 | 55.3 | 50.2 | 55.1 | 57.4 | 690.9 |
| Prezipitazio egunak (≥ 0.1 mm) | 13 | 12 | 11 | 13 | 13 | 13 | 10 | 9 | 10 | 10 | 12 | 14 | 139 |
| Eguzki orduak | 72.2 | 101.7 | 153.2 | 188.1 | 242.2 | 260.9 | 290.8 | 274.0 | 204.3 | 163.1 | 97.0 | 64.5 | 2111.9 |
| Hezetasuna (%) | 78 | 71 | 63 | 61 | 61 | 63 | 61 | 61 | 67 | 71 | 75 | 79 | 68 |
| Iturria: [5] | |||||||||||||
Belgradar ezagunak aldatu
- Milorad Pavic (1929-2009), idazlea.
- Dušan Makavejev (1932-2019), zinema-zuzendaria.
- Vojislav Koštunica (1944-), politikaria.
- Marina Abramović (1946-), artista.
- Igor Rakočević (1978-), saskibaloi jokalaria.
- Nemanja Bjelica (1988-), saskibaloi jokalaria.
- Nikola Rebić (1995-), saskibaloi jokalaria.
Argazkiak aldatu
-
Despotova dorrea. -
Mihailo III.aren estatua. -
Jauregi zaharra, gaur egungo udaletxea. -
Novi Beograd auzoa. -
Serbiako Zientzia eta Artearen Akademiaren eraikina. -
Hirigune historikoa, Sava ibaiaren ertzean.
Erreferentziak aldatu
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2015/3/15 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Euskaltzaindiaren 38. araua
- ↑ Txantiloi:Sr-rs «Discover Belgrade» Град Београд - Званична интернет презентација | Discover Belgrade (Noiz kontsultatua: 2022-03-28).
- ↑ The City in late antiquity. Routledge 1992 ISBN 0-203-13016-2. PMC 51052561. (Noiz kontsultatua: 2022-03-28).
- ↑ NATO Aggression, 1999 Beograd.rs
- ↑ http://www.hidmet.gov.rs/eng/meteorologija/stanica_sr.php?moss_id=13274 Serbiako Errepublikako Hidrometeorologia Zerbitzua
