Avignon
Avignon[1] (okzitanieraz Avignoun edo Avinhon) Frantziako eta Okzitaniako hiria da, Vaucluse departamenduko hiriburua. Proventza-Alpeak-Kosta Urdina eskualdean dago, Rodanoren ezkerreko bazterrean. 4 kantonamendutako burua da. 2012an 89.380 biztanle zituen[2] 43,95 kilometro koadrotan banatuta. Hiriko gune historikoa UNESCOren gizateriaren ondare izendaturik dago[3]. Okzitanerazko aldakitzat hartzen den probentzeraz egiten da hirian.
| Avignon Avignon Avinhon | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Frantziako udalerria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatu burujabe |  Frantzia | ||||||||||
| Frantziaren banaketa administratiboa | Metropolitar Frantzia | ||||||||||
| Eskualdea |  Proventza-Alpeak-Kosta Urdina | ||||||||||
| Departamendua | Vaucluse | ||||||||||
| Barruti | Avignoneko barrutia | ||||||||||
| Alkatea | Cécile Helle (en)  | ||||||||||
| Izen ofiziala | Avignon | ||||||||||
| Jatorrizko izena | Avignon Avinhon | ||||||||||
| Posta kodea | 84000 eta 84140 | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 43°56′55″N 4°48′30″E / 43.9486°N 4.8083°E | ||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 64.91 km² | ||||||||||
| Altuera | 10 m eta 122 m | ||||||||||
| Mugakideak | Barbentane, Châteaurenard, Noves, Rognonas, Villeneuve-lès-Avignon, Les Angles, Caumont-sur-Durance, Morières-lès-Avignon, Le Pontet eta Sorgues | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 90.330 (2021eko urtarrilaren 1a) −267 (2020) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 1.391,62 bizt/km² | ||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||
| Telefono aurrizkia | 49 | ||||||||||
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||||||||||
| Hiri senidetuak | Siena, Wetzlar, Diourbel, Tortosa, Ioanina, New Haven (Connecticut), Orvieto, Colchester, Tarragona, Ceccano, Alcañiz, Diourbel eskualdea eta Guanajuato | ||||||||||
| Hizkuntza ofiziala | frantses | ||||||||||
| avignon.fr | |||||||||||
.svg)
Historia aldatu
Galiarren hiria izan ondoren, Avignon erromatar kolonia bihurtu zen Zesar Augustoren garaian, Avenio izenarekin. 536. urtean frankoen eskuetara igaro zen eta bi mende geroago Charles Martelek suntsitu zuen, arabiarrekin elkartu zelako (736-737). Ondoren, Arles erreinu eta Okzitaniako Tolosaren nahiz Proventzako kondeen esku egon zen. Albiarren aurkako gurutzadan katolikoen aurka jardun zuten Avignongo biztanleek.
Filipe IV.a Ederrak Aita Santu frantsesa nahi eta lortu zuelarik, Klemente V.a, Avignon bihurtu zen Aita Santuen egoitza (1309). Zazpi Aita Santu izan ziren Avignonen 68 urtean: Klemente V.a, Joan XXII.a, Benedikto XII.a, Klemente VI.a, Inozentzio VI.a, Urbano V.a eta Gregorio XI.a. Azken honek Erromara eraman zuen aitasantutza berriro 1377an. Mendebaldeko Zismaren ondorioz (1378-1413), Avignon bi antipapen egoitza bilakatu zen: Klemente VII.a eta Benedikto XIII.a (Pedro de Luna).
Frantziako Iraultza arte, Aita Santuek gobernatu zuten Avigonen, ordezkarien bidez. Iraultza garaian, Avignongo herria Aita Santuen aurka altxatu zen eta Frantziako anexioaren aldeko botoa eman ondoan (1790), 1791n Frantziako hiria osorik bihurtu zen.
Geografia aldatu
Kokapena aldatu
Rodano ibaiaren ezker aldean dago kokatua, Vaucluse departamenduan, Paristik 653 km hegomendebaldera eta Marseillatik 80 kilometro ipar-mendebaldera.
Klima aldatu
Avignonek klima azpitropikal hezea du, Cfa Köppen klima sailkapenaren arabera.
 Datu klimatikoak (Orange, 1981-2010) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 9.9 | 11.7 | 15.6 | 18.6 | 23.2 | 27.4 | 30.8 | 30.2 | 25.2 | 20.0 | 13.7 | 10.1 | 19.7 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 5.8 | 7.1 | 10.4 | 13.2 | 17.5 | 21.4 | 24.4 | 23.9 | 19.7 | 15.3 | 9.7 | 6.4 | 14.6 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 1.6 | 2.4 | 5.2 | 7.8 | 11.8 | 15.4 | 18.0 | 17.6 | 14.1 | 10.6 | 5.7 | 2.7 | 9.4 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 51.0 | 39.4 | 43.9 | 66.0 | 65.3 | 38.3 | 36.9 | 42.3 | 102.0 | 92.9 | 75.4 | 55.7 | 709.1 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 5.7 | 4.9 | 4.9 | 7.2 | 6.3 | 4.7 | 3.0 | 3.5 | 5.5 | 7.2 | 6.6 | 6.4 | 65.9 |
| Eguzki orduak | 132 | 137 | 193 | 230 | 265 | 299 | 345 | 311 | 238 | 187 | 135 | 124 | 2596 |
| Iturria: Lameteo.org[4] | |||||||||||||
Kultura aldatu
Avignongo gune historikoa: Aita Santuen jauregia, apezpiku multzoa eta Avignongo zubia1 UNESCOren gizateriaren ondarea
| |
 Avignongo Aita Santuen jauregia | |
| Mota | Kulturala |
| Irizpideak | i, ii, iv |
| Erreferentzia | 228rev |
| Kokalekua | Frantzia
|
| Eskualdea2 | Europa / Ipar Amerika |
| Izen ematea | 1995 (XIX. bilkura) |
| 1 UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua) 2 UNESCOren sailkapena | |
Udan Avignongo antzerki eta arte eszenikoen jaialdia ospatzen da.
Garraioa aldatu
Avignon Orizo sareak zerbitzatzen du, garraiobide hauek dituen sarea:
Ondarea aldatu
Avignondar ospetsuak aldatu
Avignonen ondorengo pertsonaiak jaio ziren.
- Pierre Boulle (1912-1994), Le Pont de la Rivière Kwai eta La Planète des singes eleberrien idazlea.
- Alexandro Rodaskoa (1591-1660), misiolari jesuita.
- Mireille Mathieu (1946), abeslaria.
Erreferentziak aldatu
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2016/02/18 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ 36. Araua
- ↑ 84007-Avignon: Populations légales 2012 de la commune. insee.fr (Noiz kontsultatua: 2016-02-20).
- ↑ Centre historique d’Avignon : Palais des papes, ensemble épiscopal et Pont d’Avignon. whc.unesco.org (Noiz kontsultatua: 2016-02-20).
- ↑ Normales climatiques 1981-2010: Orange. lameteo.org (Noiz kontsultatua: 2016-02-20).
Kanpo estekak aldatu
- (Frantsesez) Hiriko webgune ofiziala
- (Gaztelaniaz) Itzulpena Gaztelaniazko Avignon artikulutik.
