Apirilaren 1
data
Apirilaren 1a gregoriotar egutegiaren urteko laurogeita hamaikagarren eguna da, 92garrena bisurteetan. 274 egun falta dira urtea amaitzeko.
.jpg)
_Kike_(cropped).jpg)
.jpg)
.jpg)
Gertaerak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1934 – Gasteizen hirugarren Aberri Eguna ospatu zen.
- 2006: Konponbide garaia da: Euskal Herria, erabakia, adostasuna lelopean, milaka pertsona bildu ziren Bilbon Batasuna, Eusko Alkartasuna, Aralar, ELA, LAB eta beste hainbat alderdi, sindikatu eta erakundek deituriko manifestaldian.
- 2007: Bilbon dagoen Deustuko zubiaren azken irekiera.
Mundua aldatu
- 1924 – Indarraren bidez Bavariar Gobernua irauli nahi izateagatik, Hitlerri goi-mailako traizioa egotzi eta bost urteko kartzela zigorra ezarri zioten.
- 1925 – Bauhaus arkitektura eskola Dessau hirian ezarri zen.
- 1933 – Naziek juduen aurkako jazarpenei hasiera ematen zien, euren negozioak boikoteatuz.
- 1939 – Francisco Francok Espainiako Gerra Zibila amaitutzat jo zuen. Francoren diktadura hasi zen.
- 1945 – Estatu Batuetako gudarosteak Okinawan lurrartu zuen, japoniar lurraldean sartzeko aurre-etapa izan zen (ikus Iwo Jimako bataila).
- 1951 – Emakumeek bozkatzeko aukera izan zuten lehen aldiz Grezian.
- 2001 – Slobodan Milosevic entregatu zen eta poliziak atxilotu egin zuen.
- 2002 – Herbehereak mundua osoan eutanasia legalizatu zuen lehendabiziko herrialdea eta bakarra bilakatu zen.
Arte eta kultura aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1984ko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Jean Pier Mendiburuk bere bigarren txapela jantzi zuen.
- 2001eko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Amets Arzallusek jantzi zuen txapela bigarren urtez jarraian.
- 2006ko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Xabier Silveirak jantzi zuen txapela laugarren aldiz.
- 2007 – Martxoaren 22an Karrantzan hasitako 15. Korrikari amaiera eman zitzaion Iruñean.
- 2017ko Arabako Bertsolari Txapelketan Oihane Pereak jantzi zuen txapela laugarren aldiz.
Mundua aldatu
- 1913 – Bizitza laburra (gaztelaniaz: La vida breve), Manuel de Fallaren musika eta Carlos Fernández Shawren libretoa duen opera estreinatu zen Nizako Udal Kasinoan.
- 1923 – Safety Last! ("Azkena Segurtasuna!" edota "Euli-Gizona") film mutua estreinatu zen, Harold Lloyd estatubatuar aktoreak antzeztu zuelarik.
- 1939 – Dodge City filma estreinatu zen, Michael Curtizek zuzendu eta Errol Flynn, Olivia de Havilland, Ann Sheridan, Bruce Cabot eta Frank McHugh aktoreek antzeztu zutelarik.
- 2001 – El espinazo del diablo ("Deabruaren bizkarrezurra") filma estreinatu zen, Guillermo del Torok zuzendu eta Marisa Paredes, Eduardo Noriega, Federico Luppi, Irene Visedo, Fernando Tielve, Íñigo Garcés, José Manuel Lorenzo, Paco Maestre eta Martín Hernández aktoreek antzeztu zutelarik.
- 2005 – Sin City ("Bekatuaren Hiria") filma estreinatu zen, Frank Miller, Robert Rodriguez eta Quentin Tarantino estatubatuarrek zuzendu eta Jessica Alba, Rosario Dawson, Benicio del Toro, Carla Gugino, Rutger Hauer, Jaime King, Michael Madsen, Brittany Murphy, Clive Owen, Mickey Rourke, Nick Stahl, Bruce Willis eta Elijah Wood aktoreeek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia aldatu
Euskal Herria aldatu
Mundua aldatu
Kirolak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 2017ko Miguel Indurain Sari Nagusia: Simon Yates britainiarra irabazle.
- 2024ko 100garren euskal herriko itzulia hasi
Mundua aldatu
- 1933ko Home Nations Txapelketa: Eskoziak partida guztiak irabazi eta txapelketa eta koroa hirukoitza eskuratu zituen. Slam Nagusia ez zuen irabazi, Frantziak ez baitzuen parte hartu.
Jaiotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1745 – François Batbedat, lapurtar negoziogizon eta politikaria, Baionako alkatea (h. 1806).
- 1786 – Agustin Armendaritz, nafar politikaria (h. 1875).
- 1848 –
- Antonio Baztan, nafar politikari kontserbadorea (h. 1928).
- Laurent Diharasarri, euskal idazle eta itzultzailea (h. 1902).
- 1854 – Anselmo Ginea, bizkaitar margolaria (h. 1906).
- 1877 – Maurice Hankey, ingeles funtzionarioa, Biarritzen (h. 1963).
- 1895 – Luis Morales Oliver, Espainiako Liburutegi Nazionaleko zuzendaria, Pasaian (h. 1982).
- 1896 – Carlos Ruiz del Castillo, gipuzkoar legelari eta politikaria (h. 1984).
- 1911 – Esteban García Leoz, nafar tenorra (h. 2009).
- 1916 – Julia Hermosilla Sagredo, bizkaitar anarko-sindikalista, milizianoa eta frankismoaren aurkako erresistentea (h. 2009).
- 1922 – Ambrosio Etxebarria, bizkaitar apaiza, Barbastroko apezpikua (h. 2010).
- 1934 – Bizente Larrea, bizkaitar eskultorea (h. 2024).
- 1937 –
- Jose Antonio Irulegi, gipuzkoar futbolari eta futbol entrenatzaile ohia.
- Teresa del Valle, gipuzkoar antropologo, irakasle eta ikertzailea.
- 1939 – Mikel Albisu Cuerno, bizkaitar aktorea (h. 2020).
- 1940 – Luis Alberto Agiriano, arabar politikaria (h. 2019).
- 1944 –
- Xabier Elorriaga, euskal herritar aktorea, Venezuelan.
- Julen Urkiza, euskal idazle eta karmeldarra.
- 1948 –
- Mixel Etxeberri, baxenafar pilotari ohia eta kantaria.
- Javier Irureta, gipuzkoar futbol jokalari ohia eta entrenatzailea.
- 1950 – Francisco José Llera, Euskal Herrian errotutako asturiar irakaslea, Caravian.
- 1952 – Milagros Oreja, CDNko nafar politikaria.
- 1953 – Joxe Fermin Argiñarena, nafar bertsolaria.
- 1954 – Gonzalo Etxebarria, euskal artista plastikoa.
- 1956 –
- Arantxa Arzamendi, gipuzkoar liburuzaina eta kultur eragilea.
- Pascal Ondarts, baxenafar errugbilari ohia.
- 1958 – Joxemari Mitxelena Cazabon, Oiartzungo pilota eskolaren sortzailea, herri ekintzaile eta politikaria.
- 1961 – Ascensión Badiola, gaztelaniazko bizkaitar idazlea.
- 1963 –Alberto Leanizbarrutia, Sanpete, bizkaitar txirrindulari ohia.
- 1965 – Miren Elgarresta, Emakundeko zuzendaria.
- 1967 – Felix Iñurrategi, gipuzkoar mendizalea (h. 2000).
- 1968 - Jesús María Bastida, bizkaitar futbolari ohia.
- 1970 – Antonio López-Istúriz, nafar politikari eta abokatua.
- 1977 – Haimar Zubeldia, gipuzkoar txirrindulari ohia.
- 1980 – Urko Egea, gipuzkoar snowboardlari paralinpikoa.
- 1987 – Ximun Ternisien, baxenafar errugbilaria.
- 1988 –
- Abel Azcona, iruindar artista eta argazkilaria, Madrilen.
- Lucía Baskaran, gipuzkoar kazetaria eta gaztelerazko idazlea.
- Jesús Lalaguna, nafar futbolaria.
- 1993 – Sergio Fernández Roda, nafar atleta, 400 metro hesidunetan aditua.
- 1994 – Andoni Errasti, gipuzkoar futbolaria.
- 1995 –
- Mario Capelete, gipuzkoar futbolaria.
- Julen Huidobro, bizkaitar futbolaria.
- 1997 – Kike Barja, nafar futbolaria.
Mundua aldatu
- 1282 – Luis IV.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (h. 1347).
- 1578 – William Harvey, ingeles medikua, zirkulazio-aparatua deskribatu zuen lehena (h. 1657).
- 1697 – Antoine François Prévost, frantziar idazlea (h. 1763).
- 1730 – Salomon Gessner, suitzar olerkari, margolari, artista grafiko eta kazetaria (h. 1788).
- 1753 – Joseph de Maistre, Savoiako filosofo, idazle, legegizon eta diplomatikoa (h. 1821).
- 1755 – Jean Anthelme Brillat-Savarin, frantziar epaile eta idazlea (h. 1826).
- 1766 – François-Xavier Fabre, frantziar margolaria (h. 1837).
- 1776 – Sophie Germain, frantziar matematikaria (h. 1831).
- 1792 – Andreas Kalvos, greziar olerkaria (h. 1869).
- 1809 – Nikolai Gogol, errusiar idazlea (h. 1852).
- 1815 – Otto von Bismarck, Alemaniaren bateratzea lortu zuen politikaria (h. 1898).
- 1848 – Nutt Komodoroa, estatubatuar artista (h. 1881).
- 1854 – Ignacio Darío Irigoyen, Buenos Airesko probintziako gobernadorea (h. 1919).
- 1865 – Richard Zsigmondy, austriar kimikaria eta 1925eko Kimikako Nobel Saria (h. 1929).
- 1868 – Edmond Rostand, frantziar poeta eta antzerkigilea (h. 1918).
- 1869 – Peter Egge, norvegiar idazlea (h. 1959).
- 1873 – Sergei Rakhmaninov, errusiar musikagilea eta pianista (h. 1943).
- 1875 – Edgar Wallace, ingeles idazlea (h. 1932).
- 1878 – Carl Sternheim, alemaniar idazlea (h. 1942).
- 1882 – María Domínguez Remón, espainiar maistra eta politikaria, Espainiar estatuko lehen emakume alkatea (h. 1936).
- 1883 – Lon Chaney, zinema mutuko estatubatuar aktorea (h. 1930).
- 1885 –
- Wallace Beery, estatubatuar aktorea (h. 1949).
- Clementine Churchill, Spencer-Churchill baroisa, Winston Churchillen emaztea (h. 1977).
- 1887 – Leonard Bloomfield, estatubatuar hizkuntzalaria (h. 1949).
- 1888 –
- Jean Alavoine, frantziar txirrindularia (h. 1943).
- Alessandra Perilli, sanmarinar plater-tiratzailea, San Marinoko historiako lehen dominadun olinpikoa.
- 1895 – Alexander Aitken, zeelandaberritar matematikaria (h. 1967).
- 1898 – William James Sidis, estatubatuar haur prodijioa, matematika eta hizkuntzalaritzarako dohai bikainak zituena (h. 1944).
- 1904 – Juan Gil-Albert, espainiar olerkari eta idazlea (h. 1994).
- 1905 –
- Gaston Eyskens, Belgikako lehen ministroa (h. 1988).
- Paul Hasluck, Australiako 17. gobernadore orokorra (h. 1993).
- Emmanuel Mounier, frantziar filosofo, teologo, irakasle eta saiakeragilea, pertsonalismoaren inspiratzailea (h. 1950).
- 1908 – Abraham Maslow, estatubatuar psikologo humanista, Maslow piramidearen asmatzailea (h. 1970).
- 1917 – Dinu Lipatti, errumaniar pianista (h. 1950).
- 1918 – Manuel de Pedrolo, kataluniar idazlea (h. 1990).
- 1919 – Joseph Murray, estatubatuar sendagilea, 1990eko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2012).
- 1920 – Toshirō Mifune, japoniar aktorea (h. 1997).
- 1925 – Wojciech Jerzy Has, poloniar zinema-zuzendaria (h. 2000).
- 1926 – Denis Lalanne, frantziar kirol-kazetari eta idazlea (h. 2019).
- 1928 – Kiyonori Kikutake, japoniar arkitektoa (h. 2011).
- 1929 –
- Marcel Amont, chanson eta abesti herrikoiaren alorreko kantautore eta musikagile frantziarra (h. 2023).
- Milan Kundera, txekiar idazlea (h. 2023).
- Jane Powell, estatubatuar aktore, abeslari eta dantzaria (h. 2021).
- 1930 –
- Victoria Sau, kataluniar idazlea, psikologoa eta aktibista politiko feminista (h. 2013).
- Dennis Young, zeelandaberritar errugbilaria (h. 2020).
- 1931 –
- Rolf Hochhuth, alemaniar idazlea (h. 2020).
- Jean-Jacques Honorat, Haitiko lehen ministroa (h. 2023).
- 1932 –
- François Moncla, frantziar errugbilaria (h. 2021).
- Debbie Reynolds, estatubatuar aktore eta abeslaria (h. 2016).
- 1933 –
- Pecker Dunne, irlandar musikari eta seanchaía (h. 2012).
- Claude Cohen-Tannoudji, frantziar fisikaria, 1997ko Fisikako Nobel Saria.
- Dan Flavin, estatubatuar artista minimalista (h. 1996).
- Robert Xavlakadze, georgiar atleta, altuera jauzian aditua (h. 2020).
- 1935 – Fernando del Paso, mexikar idazlea (h. 2018).
- 1940 – Wangari Maathai, kikuyu etniako keniar ekintzaile ekologista eta feminista, 2004ko Bakearen Nobel Saria (h. 2011).
- 1941 – Borhane Alaouié, libanoar zinema zuzendaria (h. 2021).
- 1942 – Félix Rotaeta, espainiar aktorea (h. 1994).
- 1943 –
- Naty Abascal, sevillar modeloa eta Feriako dukesa ohia.
- Mario Botta, suitzar arkitektoa.
- Dafydd Wigley, galestar politikaria, Plaid Cymru alderdiko buruzagi ohia.
- 1946 – Ronnie Lane, ingeles musikaria (h. 1997).
- 1947 –
- Alain Connes, frantziar matematikaria.
- Tonny Bruins Slot, herbehereetar futbol entrenatzailea (h. 2020).
- María Vargas Fernández, cádiztar ijito etniako flamenko kantaria.
- 1948 –
- Jimmy Cliff, jamaikar reggae musikaria.
- Alain Vasseur, frantziar txirrindulari-ohia.
- J. J. Williams, galestar errugbilaria (h. 2020).
- 1952 – László Tőkés, hungariar etniako errumaniar politikaria.
- 1953 –
- Pavol Biroš, eslovakiar futbolaria (h. 2020).
- Alberto Zaccheroni, italiar futbolari ohi eta entrenatzailea.
- 1958 – Milton Queiroz da Paixão, brasildar futbolari ohia.
- 1959 – Christian Thielemann, alemaniar orkestra-zuzendaria.
- 1960 –
- Cristina Gallach, kataluniar kazetaria.
- Michael Praed, ingeles aktore eta ahots bikoiztailea.
- 1961 –
- Susan Boyle, eskoziar abeslaria.
- Juan Echanove, euskal jatorriko espainiar aktorea.
- 1963 – Ana Revenga, espainiar ekonomialaria.
- 1964 –
- Erik Breukink, herbeheretar txirrindulari ohia.
- Joaquim Forn, kataluniar politikaria.
- 1965 – Olga Drozdova, errusiar aktorea.
- 1968 – Alexander Stubb, Finlandiako presidentea.
- 1973 – Christian Finnegan, estatubatuar aktore eta umorista.
- 1974 – Paolo Bettini, italiar txirrindulari ohia.
- 1975 – Washington Stecanela Cerqueira, brasildar futbolari ohia.
- 1976 –
- Emma Ríos Maneiro, galiziar istoriotxo-marrazkigilea eta ilustratzailea.
- Clarence Seedorf, herbeheretar futbolari ohia.
- 1977 –
- Gábor Boczkó, ezpata modalitateko hungariar eskrimalaria.
- Jesmyn Ward, estatubatuar idazlea, National Book Award saria bi aldiz irabazi duen lehenbiziko emakumea.
- 1978 –
- Marian Álvarez, espainiar aktorea.
- Antonio de Nigris, mexikar futbolaria (h. 2009).
- 1979 –
- Ivano Balić, kroaziar eskubaloi jokalari ohia, munduko jokalari onenetarikotzat hartua.
- Ruth Beitia, espainiar atleta ohia, altuera jauzian aditua.
- 1982 – Andreas Thorkildsen, norvegiar atleta ohia, xabalina jaurtiketan aditua.
- 1987 –
- Mackenzie Davis, kanadar aktore, ekoizle eta modeloa.
- José Ortigoza, paraguaiar futbolaria.
- 1992 – Lola Indigo, espainiar abeslaria, musikagilea eta dantzaria.
Heriotzak aldatu
Euskal Herria aldatu
- 1441 – Zuria I.a, Nafarroako erregina (j. 1390).
- 1788 – Antonio González Ruiz, nafar margolaria, Madrilen (j. 1711).
- 1853 – Fermin Lasala Urbieta, gipuzkoar politikaria eta enpresaburua, Madrilen (j. 1798).
- 1900 – Indalecio Sarasketa, Aizpiri Txiki edo Eibarko Txikito, bizkaitar zesta punta pilotaria (j. 1860).
- 1943 – Manuel Gaintza Plazaola, gipuzkoar musikagilea (j. 1885).
- 1971 – Ramiro Arrue, bizkaitar margolaria (j. 1892).
- 1990 – Benito Diaz, El Brujo, donostiar futbol jokalari eta entrenatzailea (j.1898).
- 1991 – Antonio Maria Eizmendi Goenaga, Loidi-Saletxe, gipuzkoar bertsolaria (j. 1913).
- 2009 – Joxe Lizaso, gipuzkoar bertsolaria (j. 1927).
- 2020 – Ricardo Díez Hochleitner, bizkaitar kimikari, legegizon eta ingeniaria, Madrilen (j. 1928).
Mundua aldatu
- 996 – Joan XV.a, Aita santua.
- 1204 – Leonor Akitaniakoa, Frantzia eta Ingalaterrako erregina.
- 1205 – Amalariko II.a Jerusalemgoa, Zipreko eta Jerusalemgo erregea (j. c. 1153).
- 1412 – Alberto Suediakoa, Suediako erregea (h. c. 1338).
- 1548 – Sigismundo I.a Poloniakoa, Poloniako erregea (j. 1467).
- 1580 – Alonso Mudarra, espainiar musikagilea eta bihuela-jotzailea.
- 1621 – Cristofano Allori, italiar margolari manierista (j. 1577).
- 1734 – Louis Lully, barrokoko frantziar musikari eta musikagilea (j. 1664).
- 1802 – Joseph Duplessis, frantziar margolaria (j. 1725).
- 1863 – Jakob Steiner, suitzar matematikaria (j. 1796).
- 1865 – Giuditta Pasta, italiar sopranoa, María Malibránekin batera Italiako bel cantoaren erakusle nagusitzat hartua.
- 1901 – François-Marie Raoult, frantziar kimikari eta fisikaria (j. 1830).
- 1906 – Ramón Altarriba, aragoiar militar eta politikaria (j. 1841).
- 1907 – Ramón Nocedal, espainiar idazle eta politikaria (j. 1842).
- 1910 – Andreas Achenbach, alemaniar margolaria (j. 1815).
- 1915 – Laura Alberta Linton, estatubatuar kimikari eta medikua (j. 1853).
- 1917 – Scott Joplin, estatubatuar ragtime konpositore eta musikagilea (j. 1867/1868).
- 1922 – Karlos I.a Austriakoa, Austriako enperadorea eta Hungariako erregea (j. 1887).
- 1927 – José Tomás Errázuriz, txiletar margolari eta diplomazialaria (j. 1856).
- 1933 – Salvador Rueda, espainiar poeta (j. 1857).
- 1939 – Anton Makarenko, ukrainar pedagogoa (j. 1888).
- 1947 – Jurgi II.a Greziakoa, Greziako erregea (j. 1890).
- 1952 – Ferenc Molnár, hungariar antzerkigile, antzerki-zuzendari, eleberrigile eta olerkaria (j. 1878).
- 1956 – Mikhail Terestxenko, ukrainar enpresari, bankari, lurjabe eta politikari liberala (j. 1886).
- 1960 – Abdul Rahman Negeri Sembilangoa, Malaysiako lehenbiziko erregea eta Negeri Sembilango 2. monarka (j. 1895).
- 1962 – Michel de Ghelderode, belgikar antzerkigilea (j. 1898).
- 1966 – Flann O'Brien, irlandar idazlea (j. [(1911]]).
- 1968 – Lev Landau, sobietar fisikaria, 1962ko Fisikako Nobel Saria (j. 1908).
- 1971 – Kathleen Lonsdale, irlandar-britainiar kimikaria, kristalografian aditua eta Royal Societyko lehenengo emakume kidea (j. 1903).
- 1976 –
- Max Ernst, alemaniar artista (j. 1891).
- Roger Rivière, frantziar txirrindularia (j. 1936).
- 1984 – Marvin Gaye, estatubatuar musikaria, abeslari eta soul, smooth soul, quiet storm eta blaxploitation ekoizlea (j. 1939).
- 1991 –
- Marta Graham, estatubatuar dantzari eta koreografoa (j. 1894).
- Paulo Muwanga, Ugandako presidentea.
- 1993 – Joan Borboikoa eta Battenbergekoa, Joan Karlos I.a Espainiako erregearen aita (j. 1913).
- 1994 – Robert Doisneau, frantziar argazkilaria (j. 1912).
- 1996 – Miriam Burland, kanadar astronomoa (j. 1902).
- 2001 – Hilda Cameron, kanadar atleta, 4x100 m proban aditua (j. 1912).
- 2002 – Simo Häyhä, Herio Zuria, finlandiar gudari eta frankotiratzailea, historiako frankotiratzaile onena gisa joa (j. 1905).
- 2005 – Rafael Landín, galiziar kazetari eta politikaria, Arabako gobernadore zibila (j. 1923).
- 2007 – Driss Chraibi, marokoar eleberrigilea (j. 1926).
- 2010 – Tzannis Tzannetakis, Greziako lehen ministroa (j. 1927).
- 2012 – Miguel de la Madrid, Mexikoko presidentea (j. 1934).
- 2013 – Moses Blah, Liberiako presidentea (j. 1947).
- 2014 – Jacques Le Goff, frantziar historialaria (j. 1924).
- 2015 – Misao Okawa, 117 urte eta 27 egun bizi izandako japoniarra (j. 1898).
- 2017 – Salvador Paniker, kataluniar ingeniaria, filosofo eta idazlea (j. 1927).
- 2018 –
- Steven Bochco, estatubatuar telebista ekoizlea eta gidoilaria (j. 1943).
- Efraín Ríos Montt, Guatemalako diktadorea (j. 1926).
- 2019 – Rafael Sánchez Ferlosio, espainiar idazlea (j. 1927).
- 2020 –
- Bruce Dawe, australiar olerkaria, Australiako olerkari eraginkorrenetakotzat joa (h. 1930).
- Nur Hassan Hussein, Somaliako lehen ministroa (j. 1938).
- Ellis Marsalis Jr., estatubatuar jazz piano-jotzailea (j. 1934).
- Bucky Pizzarelli, estatubatuar gitarra-jotzailea (j. 1926).
- 2021 –
- Isamu Akasaki, japoniar ingeniari eta fisikaria, 2014ko Fisikako Nobel Saria (j. 1929).
- Hanna Arsenych-Baran, ukrainar eleberrigile, olerkari, eskola-irakasle eta idazlea (j. 1970).
- Patrick Juvet, suitzar kantautore eta abeslaria (j. 1950).
- 2023 –
- Ken Buchanan, eskoziar boxeolaria (j. 1945).
- Albert Ndele, Kongoko lehen ministroa (j. 1930).
- 2024 – Aureli Argemi, CIEMEN erakundearen sortzaile eta lehendakaria (j. 1936).
Jaiak eta urteurrenak aldatu
- Apirileko arrainak Ipar Euskal Herrian.
- Sehaska egutegiko izendegia: Hugo/Hugone eta Leize.
Kanpo estekak aldatu
