Alepo pinu
Alepo pinua (Pinus halepensis) Pinaceae familiako espezie bat da, gehienez 20 metro dituena. Banaketa mediterranearra du eta bere ekialdeko muga Alepo hiri inguruan topatzen du, Sirian. Populazio hau izan zen espeziea deskribatzeko erabili zena, hain zuzen ere.
| Alepo pinu | |
|---|---|
 | |
| Iraute egoera | |
 Arrisku txikia (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Plantae |
| Klasea | Pinopsida |
| Ordena | Pinales |
| Familia | Pinaceae |
| Generoa | Pinus |
| Espeziea | Pinus halepensis |
| Banaketa mapa | |
 | |
Mediterraneo itsasoaren kostaldean, Iberiar Penintsulatik Ekialde Hurbileraino, hazten den pinu hau itsas-mailatik hurbil (200 metroko altueraraino) agertzen ohi da, baina badaude 1.700 metroko altuera bizi diren espezimenak[1][2].
Ezaugarriak aldatu
Tamaina ertaineko pinua da, 15-20 metrokoa. Ale gazteek itxura piramidala izaten dute eta zaharrek, ordea, adaburu irekia eta irregularra dute. Enborra, orokorrean bihurritua izaten da eta 60 cm baino gehiagoko diametroa du. Gazteek azala grisaxka eta leuna dute eta zaharrek zartatua eta arre-gorrixka. Adaxka grisaxkak ditu, hasieran bertizilatuak, meheak, behekoak eroriak eta gainontzekoak tenteak.
Hostoak aldatu
Hostoek orratz finen itxura dute eta binaka hazten dira. Nahiko malguak dira, 6-13 x 0,5-0,8 cm-koak, eta hori-berdeak kolorez. 3-8 erretxina-kanal dituzte alboetan.
Loreak aldatu
Pinuak monoikoak dira, hau da, lore ar eta emeak dituzte baina zuhaitz berdinaren baitan. Pinuaren loreak kono motako infloreszentziatan multzokatzen dira, arren kasuan polen konoak eta emeen kasuan hazi konoak deiturikoak. Alepo pinuaren lore arrak 6-8 x 3-4 mm dituzte, oblongo-konikoak dira eta 3-5 x 2-3 cm-ko konoetan batzen dira, oboideoak, trinkoak eta kolorez horixkak.
Fruituak aldatu
Pinaburuak konikoak eta oso estuak dira, 5-12 x 2-3 cm-koak. 1-2 cm-ko pedunkulua izaten dute. Hasieran berdeak dira baina heltzean (bi urtera) gorritu egiten dira eta zurezko bihurtu. Zertxobait asimetrikoak dira eta apofisia ez da oso nabaria. Pixkanaka zabaltzen dira bi urte horiek igarota (normalean hirugarren urtean), baina zalbaltze hori azkartu daiteke tenperatura handien bitartez (esaterako, suteak daudenean). Pinaburu hauek 5-8 cm-raino irekitzen dira hazien dispertsioa baimentzeko. Haziak 5-6 mm-koak dira eta 20 mm-ko hegoa dute. Haizearen bidez barreiatzen dira, hirugarren urteko udan.
Banaketa aldatu
Banaketa mediterraneoa duen zuhaitza da. Ipar-mendebaldeko muga Arabako Labrazan du (Dueñaseko pinudia), hegoaldeko muga Afrikako iparraldean dago, eta ekialdeko muga Alepo (Siria) inguruan. Alepoko populazio hori izan zen espeziea deskribatzeko erabili zena, hain zuzen ere. Arabako Errioxatik Ebroko ibar handirantz jotzean, kokagune hurbilenak Sesman eta Lerinen (Nafarroan) ditu.
Ekologia aldatu
Euskal Herrian higadura naturala jasaten duten eta inbertsio termikorik ez duten muino harritsuetan bizi da, giro oso lehor eta eguzkitsuetan. Labrazan (Araban), pinu hau berez hazten da 600-700 m-tan. Arabako Errioxako beste toki batzuetan, 425 m-tik gora, aldizka ale bakan batzuk ikus daitezke.
Fenologia aldatu
Martxotik apirilera loratzen da eta pinaburuek bi urte behar izaten dituzte heldutasuna lortzeko. Hala ere, ez dituzte haziak askatuko hirugarren urteko udaberria arte.
Erabilera aldatu
Alepo pinuaren erretxina, Grezian ardoari zapore emateko erabiltzen da (Retsina ardoa). Gainera, Algeria eta Marokon basogintzan zuhaitz garrantzitsuenetako bat da eta bere zura oso erabilia da.
Espezieen arteko elkarrekintzak aldatu
Suteen ostean hazien berehalako hozitzea mikorrizen menpekoa dela uste da.
Erreferentziak aldatu
- Edukiaren zati bat EuskalNatura.eus webgunetik hartu da, copyrightaren jabeak onartu baitu hango testu-edukiak Euskarazko Wikipedian CC BY-SA 3.0 ES Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Espainia lizentziarekin argitaratzea, baldin eta iturria aipatzen bada (ikusi eztabaida orria).
- ↑ Farjon, A. (2005). Pines. Drawings and Descriptions of the genus Pinus. Brill, Leiden. ISBN 90-04-13916-8.
- ↑ Rushforth, K. (1999). Trees of Britain and Europe. Collins ISBN 0-00-220013-9.
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q211457
Multimedia: Pinus halepensis / Q211457
Espezieak: Pinus halepensis
