Agots
Agots[1][a] Izarbeibarrako Gares udalerriko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Izarbeibar-Novenera eskualdean.
| Agots | |
|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |
 | |
| Kokapena | |
| Herrialdea | Nafarroa Garaia |
| Eskualdea | Izarbeibar-Novenera |
| Udalerria | Gares |
| Administrazioa | |
| Mota | herri hustu |
| Izen ofiziala | Agós |
| Posta kodea | 31100 |
| Herritarra | agostar |
| Geografia | |
| Koordenatuak | 42°43′37″N 1°49′42″W / 42.72693104°N 1.82829552°W |
| Distantzia | 30,6 km (Iruñetik) |
| Demografia | |
XX. mendean jada despopulatu bezala agertzen zen. Bere lurrak Garesko Udalara pasa ziren.
Bertako biztanleak agostarrak ziren.
Geografia aldatu
Agots Izarbeibar-Novenera eskualdean dago, Izarbeibar ibarrean eta Gares udalerrian.
Inguru naturala eta kokapena aldatu
Iruñeko merindadearen hegoaldeko herri hustu da.
Klima eta landaredia aldatu
Gares udalerria, iparraldetik hegoaldera, luzera handiko udalerria izanik, klima aldatu egiten da udalerriaren gunea zein den. Horrela, hegoaldean, mediterraneo klima kontinentala nagusitzen da, eta iparraldean klima mediterraneo-azpimediterraneoa dago. Batez besteko tenperatura 10 gradukoa da iparraldean eta 13 gradukoa hegoaldean. Prezipitazioak ere nahiko aldakorrak dira 500mm batez beste hegoaldean (urteroko egun euritsuak 75 dira), eta 1.000mm iparraldean (urteroko egun euritsuak 100 dira). Udalerriko gunerik menditsuenetan 1.000mm baino gehiago jausten dira urtero.
Garesko jatorrizko landaredia ia erabat galdu da nekazaritzaren eraginaren ondorioz. Oraindik ere, arte eta haritz batzuk badaude (13 hektarea baino ez XX. mendearen amaieran), baina udalerriaren gehienean sastraka eta mota askotako zuhaixkak dira nagusi. Birlandaturiko basoen azalera nahiko handia da, 767 hektarea, eta birlandaketa batez ere Austriatik ekarritako lariziar (Pinus nigra) eta pinu beltzekin egin zen.
Estazio meteorologikoa aldatu
Garesen estazio meteorologiko bat dago, itsasoaren mailatik 347 metrora, Nafarroako Gobernuak 1985ean jarritako estazio meteorologikoa dago.[2]
 Datu klimatikoak (Gares, 1981-2020) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 18.5 | 24.0 | 26.5 | 29.0 | 36.5 | 40.0 | 41.5 | 43.0 | 38.0 | 32.0 | 27.0 | 21.0 | 43.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 9.7 | 11.6 | 15.4 | 17.0 | 21.8 | 26.6 | 29.6 | 29.6 | 25.3 | 19.6 | 13.3 | 9.9 | 19.1 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 5.4 | 6.4 | 9.6 | 11.5 | 15.6 | 19.8 | 22.5 | 22.6 | 19.1 | 14.4 | 9.0 | 5.9 | 13.5 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 1.1 | 1.3 | 3.8 | 5.9 | 9.3 | 13.0 | 15.5 | 15.6 | 12.8 | 9.1 | 4.6 | 1.8 | 7.8 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -7.0 | -10.0 | -8.5 | -3.0 | -0.5 | 2.0 | 7.0 | 5.0 | 3.0 | -0.5 | -6.5 | -10.0 | -10.0 |
| Batez besteko prezipitazioa (mm) | 44.2 | 38.7 | 51.6 | 59.5 | 53.1 | 45.6 | 27.0 | 26.3 | 38.6 | 60.3 | 55.4 | 57.2 | 547.5 |
| Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 39.0 | 29.0 | 33.6 | 62.0 | 42.2 | 38.5 | 33.0 | 85.0 | 61.5 | 46.0 | 59.0 | 39.0 | 85.0 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 11.6 | 10.3 | 8.8 | 11.2 | 11.1 | 7.2 | 5.4 | 4.9 | 7.8 | 10.5 | 11.5 | 12.8 | 113.0 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 1.3 | 1.4 | 0.9 | 0.2 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.2 | 1.2 | 5.1 |
| Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[3] | |||||||||||||
Historia aldatu
Antza denez, Koroaren ondarearena zen arren, Lerateko nobleen leinuak Agotsen zituen ondasunak, eta XII. mendearen hasieran Leireko monasteriora transferitu zituen. Iratxekoak ere lepoko bat eskuratu zuen hurrengo mendean, non tokiko kontzejua 1212an dokumentatu zen. Geroago, ospitalekoek errota bat izan zuten udalerrian. 1366an kapareen bi su zituen. 1427a baino lehen despopulatu zen.
1570ean, Migel Arbizukoa jauregiak 40 000 marabediko oheratzea lortu zuen. Geroago, 1681ean, Gendulaingo kondearen eskariz, Errege Gorteak bere jauregia eta Soteskoa arma-kabokoak zirela eta haiei zegozkien armen lekukotza notariala egiteko agindu zuen. Bi urte geroago, kondeak berak eraman zuen auzia fiskalaren aurka, etxejabeak salbuesteagatik.
Muruzabalgo bizkonderrian integratu zen. XVI. mendearen erdialdean jaurerria Joan Azpilikuetaren emazte Juana Arbizukoarena zen, eta XVII. mendean Arangurengo kondeena izatera pasa zen. Berriro bizi zen baserriak hamar biztanle zituen 1786an eta hamahiru 1857an. 1950ean hutsik zegoen.[4]
Oharrak aldatu
Erreferentziak aldatu
- ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
- ↑ .
- ↑ Garesko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
- ↑ Nafarroako Entziklopedia Handia | AGOTS. (Noiz kontsultatua: 2023-01-22).
Ikus, gainera aldatu
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q116294369
